omdat zij waren van joodse stam
43
adres te deponeren. En onder punt 11
lazen degenen die nog steeds droge ogen
hadden: Reiskosten en de kosten van
Uw onderbrenging en verblijf te Amster
dam zijn voor Uw eigen rekening.
Op 17 januari 1942 was met de concen
tratie van Joodse Nederlanders in drie
Joodse wijken te Amsterdam een begin
gemaakt. Het eerst werd de „evacuatie"
in Zaandam ter hand genomen, daarna
volgden de gemeenten Utrecht, Zand-
voort, Delfzijl. Toen kwam Zeeland aan de
beurt.
In welke gemoedsstemming hebben de
mensen het bericht van de Joodse Raad
ontvangen? Wat vertelden de ouders aan
hun kinderen, welke gesprekken voerden
zij met hun opgroeiende zoons en doch
ters? Zochten man en vrouw elkaar op te
beuren of stort een mens in dergelijke om
standigheden in zijn eigen ellende? Of
leefde nog altijd de hoop dat het wel zou
meevallen, dat het bij een transport naar
Amsterdam zou blijven? In Zeeland
sprong geen der aangeschrevenen in het
water, opende geen van hen 's avonds
laat de gaskraan. Velen troffen practische
maatregelen: zij brachten heimelijk wat
linnen en huisraad onder dak bij niet-
Joodse vrienden, overhandigden hun geld
en vroegen het in gedeelten naar Amster
dam over te maken.
In sommige gezinnen te Middelburg rezen
vragen waarop de instructie van de Jood
se Raad het antwoord schuldig bleef; men
stelde ze daarom in te goed vertrouwen
aan de gemeentepolitie. Deze nam geen
risico, zocht telefonisch contact met de
Zentralstelle für Jüdische Auswanderung
het centraal bureau voor Joodse emi
gratie in Amsterdam en legde een van
de afdelingshoofden de vragen voor.
Vraag: Wat dient te gebeuren met een
Joodse vrouw die getrouwd is met een
„arische" "man?
Antwoord: Zij mag blijven.
Vraag: Hetzelfde geldt dan zeker ook voor
de „arische" vrouw die met een Jood ge
huwd is?
Antwoord: Nee, indien het hoofd van het
gezin Jood is moet het hele gezin ver
trekken. De vrouw kan evenwel een ver
zoek om echtscheiding indienen. Als ze
daar terstond toe over gaat en er mede-
Doorgangsstation Westerbork: de „hoofdweg" bij de grote barakken.