jacob cats 1 577-1 977
95
1574 was de stad overgegaan naar de
prins van Oranje. Al spoedig ontving de
stad nieuwe impulsen en als Antwerpen in
1585 overgaat in de handen van Parma
komen talrijke Zuidnederlanders de eco
nomie van de stad versterken, zozeer dat
de stad opnieuw uitgelegd moet worden.
Rond 1600 wordt de nieuwe vestinggordel
aangelegd en is Middelburg één van de
voornaamste steden van de noordelijke
Nederlanden. Cats zal in de stad belang
rijke handelslieden ontmoeten zoals leden
van de familie De Moucheron. Later
neemt hij deel aan het culturele leven van
de stad. Door het tot stand komen van het
Twaalfjarig Bestand (1609-1621) verliest
hij een belangrijk deel van zijn inkomsten
als advocaat. Hij zoekt naar ander emplooi
en vindt die in westelijk Zeeuwsch-Vlaan-
deren waar hij het door mensenhand ge
ïnundeerde land gaat bedijken tezamen
met zijn broer. Hij sticht de Catshoeve te
Groede. Uit alles blijkt dat hij zeer goed op
de hoogte is met de techniek van inpolde
ren, maar ook met het boerenbedrijf. Hier
gaat hij zijn naam verwerven in de 19e
eeuw dan van Zeeuwse poldergast. Hij
wint ettelijke processen met kloosters en
abdijen in de zuidelijke Nederlanden en
niet altijd op fraaie wijze.
Ondernemer
Wanneer we de bedijkingsactiviteiten van
de Catsen in westelijk Zeeuwsch-Vlaande-
ren bezien, komen we töt de overtuiging
dat Jacob Cats zijn belangen en die van
zijn mede-geïnteresseerden voortreffelijk
heeft gediend, maar dat zijn optreden bij
de processen in onze ogen bedenkelijk
dicht bij het ongeoorloofde ligt, maar nog
maals: in onze ogen.
Fockema Andreae zegt hiervan: Jacob
Cats behoort geheel tot die privê-onder-
nemers, die, zo ze veel wagen, ook meer
mogen winnen. De Overheid moet de al-
gemeene belangen waarborgen en de
handhaving der openbare orde garande
ren, verder strekt zich haar taak niet; de
ondernemers moeten in hun ondernemin
gen de nodige bewegingsvrijheid hebben
met het daartoe vereiste bestuursge-
zag. "Wel kan men van zijn activiteiten
zeggen dat hij een type ontginner is ge
weest, die in de renaissance-tijd past, met
rationeel opgezette verkavelingen en doel
matige exploitatie. Wanneer wij zijn twee
de huis: het Munnikenhof onder Grijps-
kerke, bekijken, valt ook de renaissance-
tuin op. Later zal Cats nog bedijkingen in
Engeland ondernemen, die hem niet het
profijt gebracht hebben, dat hij ervan ver
wachtte. Eerder, in 1621, aanvaardt hij het
pensionarisschap van Middelburg, dat hij
voor hetzelfde ambt verwisselt in Dord
recht in 1623, waar hij tot 1636 zal blijven.
Kikker
De Hollanders, met name de Amsterdam
mers, keken wat neer, en dit met een ver
klaarbaar zelfbewustzijn, op de Zeeuwen,
maar zij hadden ook Hooft en Bredero.
Laten wij hier Huizinga nog eens citeren.
,,Maar is het toch niet een feit, dat het
volk der ronde Zeeuwen, stoute zeevaar
ders en visschers, goedmoedige boeren,
voor de werken van den geest en van de
scheppende hand in onze bloeiperiode
niet veel heeft voortgebracht? Was de
,,ZeeuWsche Nagtegaal", waarmee de
beaux-esprits van de Sche/deboorden zich
in den letterkamp waagden, toch wel heel
zeker niet een zomersche, slaapverdrij
vende en toch rust meebrengende kikker
in het riet?" Cats heeft aandeel in de sa
menstelling van de verzamelbundel de
,,Zeeusche Nachtegael" gehad welke uit
gave de bedoeling had het verwijt te ont
zenuwen dat de Zeeuwen op kunstgebied
Wie van passe grypen can
Dat is vry een handigh man.
Jonge Maeghden, swacke dieren
Vrouwen van gedweeghen aert
Dienen wel te sijn bewaert
(uit: Proteus ofte Minnebeelden, verandert in Sinnebeelden, ed 1 627)