gent-terneuzen, terneuzen-gent
73
dienst van de waterstaat over de gehele
provincie wordt opgedragen. De heren
Chainaye van Meerbeke en Co, conces
sionarissen van het kanaal van Gent naar
Terneuzen beklagen zich, dat de hoofd
ingenieur door menigvuldige andere be
zigheden volstrekt nog geen tijd heeft
kunnen vinden om zich met het opmaken
van de gedetailleerde bestekken voor de in
1825 uit te voeren werken bezig te hou
den. Dan eindelijk beslist op 15 april de
minister de ingenieur H. van Diggelen in
de provincie Westvlaanderen proviso-
neet en ten spoedig sten naar de Provincie
Zeeland te detacheren", onder overwe
ging ,,dat de aanvang of voortzetting der
in deze bedoelde werken niet mogen wor
den opgehouden".
In april werd met het werk begonnen. De
afsluiting van het Axelse Gat betekende
een voorname fase in heel het werk, maar
de werkzaamheden werden doorkruist
door een spontane staking onder de pol
derjongens, hetzg.laveisteken, dat zich la-
terinhetjaarnogeenszou herhalen. Derge
lijke stakingen en opstootjes kwamen
meermalen voor öf omdat er iets aan de
uitbetaling van de arbeiders schortte öf
omdat de levensmiddelen te duur in prijs
waren. Dit was ook bij het kanaal
Gent-Terneuzen het geval. Naar analogie
van opstootjes die bij de werken aan het
Noordhollands kanaal in 1823 waren op
getreden, besloot men militaire hulp, in
dien nodig, in te zetten. Er werd een on
derzoek ingesteld naar de prijzen van de
levensmiddelen in de winkels te Terneu
zen en Sluiskil. De prijs van de koffie was
toen/7 0,77 per half pond.
werkzaamheden
Uit de archieven van de waterstaat zijn de
werkzaamheden bijna van dag tot dag te
volgen. Willekeurig heb ik een lijst van
werklieden genomen, die hierbij is ge
reproduceerd. We komen met de beman
ning van de schuiten mee op meer dan
2000. Het werk gebeurt met kruiwagen,
puthaken, planken, spade en schop. De
puthaken kon een gevaarlijk wapen in de
handen zijn van de ongebonden polder
jongens die van het ene kanaal- of
bedijkingswerk naar het andere trokken.
Zij werden door de bewoners in de nabij
heid van de werken argwanend bezien.
Over het algemeen kan niet worden ge
zegd dat de werkzaamheden aan het ka
naal en bijbehorende werken vlot ver
liepen. Er is in 1827 een „Notice his-
torique" verschenen over het kanaal, van
de hand van Amand de Bast, die door
C.A. Le Normant in het Nederlands is ver
taald. Normant zegt in de voorrede van
zijn kleine brochure: Wanneer men wel
beschouwd de voordeelen die den Koop
handel en Scheepsvaart moeten trekken
van het nieuw gedolven Kanaal, dan kun
nen wij met regt zeggen dat onze dierbare
Monarch, de waarachtige Vader des Va
derlands, geen heiliger plicht kent dan de
bevordering van het algemeen welzijn. Hij
beschouwt zijne Medeburgers als zijne
kinderen, wier geluk hem het naast ter
harte ligt. Zie daar de beweegredenen dat
ik dit Werkje in het licht geef; mogt ik bij
mijne landgenooten, bij mijnen Koning,
daar voor eene goedkeuring gevonden
hebben, dan ware mijn arbeid ruim be
loond".
Voor het jaar 1826 kunnen wij lezen, dat
de eerste steen van de sluis te Terneuzen
gelegd is op 7 juni 1826 door de gouver
neurvan Zeeland mr. H.J. van Doorn (kort
daarop gouverneur van Oost-Vlaanderen).
Van Doorn sprak in een redevoering uit,
dat landbouw en koophandel de vruchten
van de aanleg zouden plukken. En Zijne
Excellentie sloot vervolgens in een klein
loden kistje verscheidene munstspecien in
benevens een in koper gesneden gedenk
schrift met alles wat op de plechtigheid
betrekking had. Wij citeren opnieuw Nor
mant: „Niettegenstaande de onbegrijpe
lijke zwarigheden die men te overmeeste
ren had aan 't Axe/sche-gat en in andere
plaatsen, waar dat de werken begonnen
zijn in 1825 aan de Westersche/de, en
zeer veel moeite leverden, zijn zij echter
allen voltooid, zij strekken zich uit op eene
lengte van drie en dertig duizend drie
hondert en zestien Ellen waaronder be
grepen:
Twee groote sluizen te Terneuzen;
De sluis te Sas van Gent-
De sluis aan den mond der Moervaart;
Zeven draaijende Bruggen waarvan zes
dubbele en nog een groot tal andere brug
gen, sluizen, en verscheidene groote
dempingen nodig geoordeeld zijn ge
weest om aan het kanaal de verëischte
breedte en lengte te geven".
Op 22 april 1827 werd Van Doorn tot
commissaris van de Koning benoemd om
de generale directie te voeren over de
nieuw te maken werken en dit spreekt
boekdelen om die te bespoedigen.
opening
Op de verjaardag van de Koningin
Wilhelmina 18 november 1827, werd
het kanaal door Van Doorn geopend. In het
boekje van Normant staat een noot met
de wens, „dat men aan de nieuwe vaart
den naam gaf van Wilhelmina's Vaart,
aangezien ze aan den scheepvaart ge
opend is geworden op de verjaardag van
onze beminde Koningin, en die naam
nooit vergeten kan worden". Het is niet
Verbetering aan de schutsluis te Sas van Gent, 3-7-1882 (Collectie Zelandia lllustrata
