DE ZELANDIA ILLUSTRATA IN HET RIJKSARCHIEF
IN ZEELAND Drs. R. L. Koops
Sinds het begin van dit jaar heeft het Ko
ninklijk Zeeuwsch Genootschap der We
tenschappen zijn historisch-topografische
atlas Zelandia lllustrata aan het rijksarchief
in Zeeland in bewaring gegeven.
Een historisch-topografische atlas geeft
aan de hand van honderden kaarten en af
beeldingen een historisch beeld van een
land, provincie, stad of van een bepaalde
periode. Zoals de titel aangeeft kan men in
de Zelandia het historisch gezicht' van
onze provincie vinden.
De grondslagen van de Zelandia lllustrata
moeten wij in de 18e eeuw zoeken. Deze
eeuw wordt in het algemeen gekenmerkt
door een grote verzamelwoede die in Ne
derland mede uitmondde in het ontstaan
van vele historisch-topografische collec
ties. Volgens de grote 19e-eeuwse kenner
en verzamelaar Frederik Muller was dit
een zuiver Hollands fenomeen. Om met
zijn woorden te spreken: „beoefening van
geschiedenis door platen, kaarten, por
tretten, meer bepaald de beoefening der
geschiedenis van eenig land of van enige
tijd, door eenen „Historischen Atlas", -
ziedaar een vak van studie in Nederland
ontstaan, daar alleen gekweekt, maar
daar alleen mogelijk en verklaarbaar."
Voor die verklaring moeten wij echter nog
een stapje verder terug in de tijd. De 17e
eeuw brengt ons de bloeitijd van de Ne
derlandse kaartenmakers, -drukkers en
-uitgevers. Deze bloei werd op het einde
van de 16e eeuw ingeluid door de atlassen
van Ortelius en bereikte zijn hoogtepunt
met de atlassen van Blau, Janssonius en
CL.Jsz. Visscher. Dit waren louter topo
grafische atlassen, over het algemeen ge
bonden in prachtige leren of perkamenten
banden.
De hoeveelheden kaarten die in deze tijd
gedrukt worden men vervaardigde ook
grote wandkaarten in onderdelen en spe
ciale stedeboeken waren zo groot dat
men tegen het einde van de 17e eeuw van
een overvoerd rakende markt zou kunnen
spreken. Deze kaarten nu vormden de be
langrijkste bron en bestaansmogelijkheid
voor de 18e-eeuwse particuliere kaart- en
prentverzamelingen. Daarbij stelden de
18e-eeuwse drukkers en uitgevers zich in
op de grote vraag naar historisch-topo
grafische afbeeldingen.
De Zelandia lllustrata past volkomen in dit
kader en is vergelijkbaar met de grote at
lassen uit die tijd zoals de atlas van Boen
dermaker en de „Grand theatre de l'uni-
vers" van Uilenbroek, die echter de tand
de 11 O O ÖE VREIJE IIEERLEIKHEID DUINREEK
.-Vclxler eix Heclitoi* Z/yde lo v^ieïi
HET
