de zelandia illustrata in het rijksarchief in zeeland
125
des tijds niet doorstaan hebben. Deze
18e-eeuwse atlassen waren in tegenstel
ling tot de veelal gebonden 17e-eeuwse
atlassen samengesteld uit in portefeuilles
geborgen losse kaarten en afbeeldingen.
Bij nadere beschouwing van het ontstaan
van de Illustrata blijkt onze verzameling in
twee gewesten, zowel in Holland als in
Zeeland, geworteld te zijn. Het was de
Amsterdammer Matheus Brouërius
Nideck (1677-1742) die een verzameling
bijeen bracht onder de welluidende titel:
Zelandia Illustrata; dat is het graafschap
van Zeelant in zijn steden, dorpen, der
selven gebouwen, kloosters, adellijke hui
zen, lusthoeven afgebeeld in tekeningen
en printen, met desselfs oudheden enz."
Deze wijdlopige titel, ook al eigen aan de
18e eeuw, geeft aan wat de Zelandia te
bieden heeft. Een volgende eigenaar van
de verzameling was Hendrik Busserus
(1701-1781). Hoe en wanneer de Zelandia
in zijn bezit is gekomen is nog onduidelijk.
Tot op heden ging men er van uit dat hij
hem direct na de dood van Brouërius
Nideck in 1742 in zijn bezit heeft gekre
gen. Vier ongedateerde maar waarschijn
lijk 18e-eeuwse titelprenten die in deel III
van de Zelandia zijn opgenomen maken
het er ook niet duidelijker op. Bij nauw
gezet onderzoek bleken uit deze prenten
op sommige plaatsen de namen van de
samenstellers gesneden en andere ervoor
in de plaats geplakt te zijn. Hierdoor is de
waarde en onderlinge relatie van de nu
voorkomende namen Brouërius Nideck,
W. Henskes en H. Busserus onduidelijk.
Waarschijnlijk is echter de Amsterdamse
koopman Henskes eigenaar of mede-eige
naar tussen Brouërius Nideck en Bus
serus geweest. Daarbij is het ook niet dui
delijk hoe de Zelandia zich verhoudt tot de
collectie „Schouwburg der Nederland-
sche gebeurtenissen van 1586-1716" die
Brouërius a Nideck ook heeft aangelegd.
Is de Illustrata hier een onderdeel van ge
weest of heeft a Nideck aan twee verza
melingen naast elkaar gewerkt? Op deze
en andere schimmigheden in het ontstaan
van de Zelandia hopen wij misschien in de
toekomst enig licht te kunnen werpen.
Mogelijk kunnen enkele bewaard geble
ven zeldzame 18e-eeuwse veilingcatalogi
ons hierbij op weg helpen. Hoe het ook zij
op een gegeven moment blijkt de collectie
opgenomen in Busserus' „Atlas der
Zeven Vereenigde Provinciën".
Na zijn dood wordt deze atlas geveild en
weet mr. Jacob Verheye van Citters
(1753-1823) voor f 100,— de hand te leg-
