de betekenis van bolwerken voor stad en landschap
187
gebied voor de oude stad. Als rekreatie-
parken hebben ze een unieke ligging en
vorm. De gesloten ronde vorm maakt een
rondwandeling mogelijk en de sculptuur
van de stadswallen in het horizontale en
verticale vlak maakt zo'n wandeling inte
ressant door de verschillende gezichts
hoeken op afwisselend de stad en het
landschap (of de bebouwing van de bui
tenwijken). Door hun specifieke vorm zijn
de stadswallen zeer herkenbaar en laten
zich op een gevarieerde wijze inrichten.
Ondanks de romantische opvattingen
sinds 1840 (zie Middelburg) bleef de her
kenbaarheid. De parkachtige omgeving
van bijvoorbeeld Middelburg, Goes (foto)
en Zierikzee hebben dan ook duidelijk een
verschillend karakter.
Ondanks de duidelijke „nieuwe" functie
van de stadswallen, parkgebied voor de
grotere feteden, worden de stadswallen
toch in hun voortbestaan bedreigd. In
deze tijd van binnenstadsproblematiek:
stadsvernieuwing, bescherming stadsge
zichten, handhaving centrumfunktie en
toename van het autoverkeer wordt het
de bestuurders blijkbaar erg moeilijk ge
maakt de in de loop der eeuwen gevormde
en in stand gebleven leefruimte gaaf te
houden. Bij stukjes en beetjes dreigt de
groene ruimte die de bolwerken vormen,
te worden opgeslokt door bebouwing,
brede asfaltwegen en parkeerterreinen
(Middelburg). Dit zal toch niet het toe
komstbeeld van alle stadswallen zijn?
Enkele steden zijn zo weinig gegroeid, dat
de nieuwbouw geheel binnen de bolwer
ken kon worden gerealiseerd. Hier gren
zen de wallen nog aan het landschap,
maar allang niet meer op de vijandige
wijze, die de stad tegen het gevaar uit het
landschap moest beschermen. Eerder zou
men nu wel eens kunnen zeggen dat de
wallen het landschap tegen de stad be
schermen. Deze wallen zijn niet omge
vormd in parken maar geven de indruk af
gesleten te zijn door o.a. beweiding. De
aanwezigheid van de stadswallen aan de
buitenrand van de stad maakt een geleide
lijke overgang van de stad naar het land
schap mogelijk. Dit in tegenstelling tot
steden die hun wallen ontgroeid zijn en
steden die geen wallen bezitten. Hier
grenst de bebouwing vaak direct aan het
landschap. In verband met de hoge
grondkosten is het meestal niet mogelijk
een interessante overgang te creëren tus
sen deze twee elementen. In het gunstig
ste geval wordt een strook van ±5 meter
bestemd tot groenelement, maar helaas
moet dan nog maar afgewacht worden of
deze wordt ingeplant en ingericht.
De aanwezigheid van stadswallen maakt
het mogelijk een heei „natuurlijke" over
gang tussen stad en landschap te bewerk
stelligen. Allerlei elementen van zowel de
stad als het landschap kunnen in dit
grensgebied vertegenwoordigd zijn. Als
stedelijke elementen zijn te noemen be-
Park op de wallen van Goes, de bomen hebben naambordjes.
