de satisfactie van tholen en de religie 8 coopmansgewyse ende anderssins sonder in der consciëntie ondersocht ofte ter causen van dien in eeniger manieren ge- molesteert ofte geinquieteert te worden, nemende zyne Excie ten syne voirsz. in hare protectie ende sauuegarde alle Ker- cken, Goidtshuysen ende gheestelycke plaetssen der voirsz. stede ende ghebiedt van dier, met allen gheestelycken persoo- nen van der voirscreven catholijcque reli gie dier jegenwoirdich syn en noch zullen willen comen, met allen heuren goederen ende gevolch." In dit eerste artikel van de satisfactie is dus duidelijk vastgelegd dat de stad en juris dictie van Tholen altijd bij de exercitie van de rooms-katholieke godsdienst gebleven is en dit moet ook in de toekomst zo zijn. De Prins betuigt zich daarmee tevreden. Hij belooft zich te houden aan alles wat in dezen overeengekomen is in het vierde artikel van de Pacificatie van Gent in no vember 1576. De satisfactie van Goes, waar een artikel van gelijke inhoud als eerste werd ondertekend en die van Tho len, berusten duidelijk op de Pacificatie. Tholen belooft dat zowel die van Holland en Zeeland, als anderen, waarbij niet ge zegd, maar wel gedacht is, wanneer zij van een andere religie zijn, in alle vrijheid en verzekerdheid in Tholen mogen ver keren, zonder dat zij in hun consciëntie zullen worden onderzocht of om die oor zaak zullen worden verontrust. Bij de Pacificatie van Gent is de religie het moeilijke punt geweest. Toen stonden te genover elkaar de Prins van Oranje met de Staten van Holland en Zeeland ,,en der- zelver bondgenoten" en de Staten van de andere provincies der Nederlanden, voor zover ze aan de onderhandelingen te Gent hebben meegedaan. In de Pacificatie be loven zij ,,eene goede en vaste vriend schap met eikanderen te zullen onderhou den en eikanderen met goed en bloed te zullen bystaan, om de uitheemsche Kneg- ten, met naame de Spanjaards ten lande uit te dryven". De Spaanse Furie, die tijdens de onderhandelingen te Gent los brak, was een ondraaglijke last geworden en deze heeft gemaakt dat men nadien spoedig tot een slotconclusie is gekomen. Op 8 november 1576 werd de Pacificatie ondertekend. Oranje werd hersteld in zijn van vóór Alva's komst daterende stad houderschappen. De steden die buiten zijn gezag stonden, zouden zich na een door hem gegeven „satisfactie" onder zijn gezag stellen. In afwachting van een uiteindelijke regeling door de Staten Ge neraal, zouden de plakkaten tegen ketters niet meer worden toegepast en de rooms- katholieke godsdienst de enige erkende zijn. Maar voor Holland en Zeeland geldt dit niet. Men mag het punt van de religie zo vaag mogelijk hebben gehouden en de uiteindelijke beslissing aan de Staten Ge neraal (die in dezen ook verdeeld waren) hebben overgelaten, de Pacificatie van Gent betekende in de praktijk de alleen heerschappij van het Calvinisme in Hol land en Zeeland. Onder deze omstandig-

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeuws Tijdschrift | 1979 | | pagina 8