HET INDIRECTE EFFECT VAN DOW CHEMICAL OP DE
WERKGELEGENHEID IN
ZEELAND EN IN NEDERLAND drs. S. P. van der Z
De produktie van een bedrijf heeft invloed op de produktie van andere bedrijven en instel
lingen. Zo zal een bedrijf zich grondstoffen, produkten of diensten laten toeleveren. Ook
zullen orders worden verleend aan andere bedrijven ten behoeve van nieuwe of ver
vangingsinvesteringen bijvoorbeeld aanschaf machines, bouw fabrieken). Een meer
indirecte invloed van een bedrijf is de besteding door de werknemers van hun inkomens,
met gevolgen voor de produktie van andere bedrijven.
Deze invloeden beperken zich meestal niet tot de gemeente of streek van vestiging van
het bedrijf, zelfs niet tot het land van vestiging.
De bovengenoemde, summier geschetste, gevolgen van de aanwezigheid van een bedrijf
zijn uiteraard ook van invloed op de werkgelegenheid. Inzicht in de grootte van deze
invloed op de werkgelegenheid kan van belang zijn voor het vestiginsbe/eid, het werk
gelegenheidsbeleid, het ruimtelijke beleid en de woningbouwp/anning van de verschil
lende overheden.
ETI-nota
Kort geleden heeft het Economisch Tech
nologisch Instituut voor Zeeland (ETI) na
gegaan wat de indirecte werkgelegen
heidseffecten zijn van de chemische in
dustrie in het algemeen, maar vooral van
Dow Chemical 1). Dit op verzoek van het
bedrijf.
Wat zijn de consequenties van de che
mische bedrijvigheid en van de aanwezig
heid van Dow Chemical in het bijzonder,
voor de werkgelegenheid bij andere bedrij
ven en instellingen in de regio en in Neder
land?
Met andere woorden: hoe groot is de re
gionale en hoe groot is de nationale
,,werkgelegenheidsmultiplier"?
Voor het beantwoorden van deze vraag is
onder meer gebruik gemaakt van door
Dow Chemical verstrekte gegevens over
de door dit bedrijf in 1975 verrichte han
delsbetalingen.
De resultaten van de ramingen zijn verge
leken met enkele resultaten van eerder uit
gevoerde onderzoeken, vermeld in de vak
literatuur. Een exacte vergelijking is om
een aantal redenen echter niet mogelijk.
Het indirect effect van Dow Chemical
in Terneuzen op de regionale werk
gelegenheid
Allereerst is het indirecte effect op de
werkgelegenheid in Zeeland geraamd van
de vestiging van Dow Chemical in Ter-
neuzen. In 1975 werkten hier gemiddeld
1.909 werknemers.
Toelevering
Dow Chemical (Nederland) B.V. verricht
te in 1975 voor f 721 miljoen handelsbeta
lingen aan het buitenland en voor f 820
miljoen aan Nederland. Hiervan kwam
f 60 miljoen ten goede aan bedrijven in
Zeeland, waarvan f 43 miljoen aan be
drijven in Zeeuwsch-Vlaanderen. De ge
noemde bedragen zijn exclusief btw en
hebben geen betrekking op investeringen.
De betalingen zijn verricht ten behoeve
van de vestigingen van het bedrijf in Ter-
neuzen, in het Botlekgebied en in Rotter
dam. De f 60 miljoen handelsbetalingen
aan Zeeland hebben nagenoeg geheel be
trekking op de vestiging in Terneuzen en
werden verricht aan bedrijven in de indu
strie, de bouwnijverheid en de diensten
sector.
Dow Chemical stelde ons de gegevens
over de handelbetalingen aan de Zeeuwse
bedrijven, gesplitst naar 26 bedrijfsdas
sen, ter beschikking. Met behulp hiervan
maakten wij een raming van het werk
gelegenheidseffect van deze betalingen.
Rekening is verder gehouden met tweede
orde effecten. Hiermee wordt bedoeld dat
ter produktie van de toeleveringen aan
Dow weer produktie in een aantal bedrijfs
takken wordt opgeroepen. Tevens is er
nog een werkgelegenheidseffect via de
besteding van de extra verdiende inko
mens als gevolg van de toelevering aan
Dow.
Het resultaat van de gemaakte berekenin
gen is een raming van de verhouding
werkgelegenheid bij Dow Chemicalwerk
gelegenheid door toeleveringen circa
1:0,50. Het werkgelegenheidseffect van
de besteding van bij toelevering verdiende
inkomens is geraamd op 1 0,05.
Consumptieve bestedingen
Bij het ramen van het effect van de con
sumptieve bestedingen van werknemers
bij Dow Chemical op de werkgelegenheid
in Zeeland, moet rekening worden gehou
den met gedeeltelijke afvloeiing naar bui
ten de provincie.
Het zou o.i. niet juist zijn de berekening
van het werkgelegenheidseffect voor Zee
land van de consumptieve bestedingen te
beperken tot de werknemers bij Dow die
van buiten Zeeland afkomstig zijn. Zonder
dit bedrijf zou namelijk een gedeelte van
de uit Zeeuwsch-Vlaanderen afkomstige
huidige werknemers naar elders zijn ver
trokken.
Het resultaat van de raming is een verhou
ding tussen de werkgelegenheid bij Dow
Chemical en de werkgelegenheid als ge
volg van de consumptieve bestedingen
van het personeel van 1 :0,15.
Niet-Dowpersoneel op het Dowterrein
In 1975 waren gemiddeld circa 490 niet-
Dowwerknemers op het terrein van Dow
Chemical in Terneuzen werkzaam. Hierin
zijn de werkzaamheden in verband met
investeringen niet begrepen. Van dit aan
tal manjaren zijn er 110 via bedrijven van
buiten Zeeland betaald. De overige 380
zijn nagenoeg alle reeds begrepen in het
werkgelegenheidseffect van Dow door de
toeleveringen (zie boven). De genoemde
110 werknemers kunnen zowel van binnen
als van buiten de regio komen. De op deze
wijze bezette arbeidsplaatsen tellen even
wel geheel mee bij het bepalen van het
werkgelegenheidseffect in de regio.
Vervolgens moet nog rekening worden
gehouden met de tweede orde effecten
voor de regio van deze werkgelegenheid
en tevens met de werkgelegenheidseffec
ten van de consumptieve bestedingen van
deze werknemers. Het resultaat van deze
berekeningen is een verhouding tussen de
werkgelegenheid bij Dow Chemical en de
indirecte werkgelegenheidseffecten van
het niet-Dowpersoneel op het Dowterrein
van bijna 1:0,1 (voorzover niet reeds in
het effect van de toeleveringen).
Samenvatting en bespreking
Samenvattend was het effect van Dow
Chemical op de werkgelegenheid in Zee
land in 1975 als volgt:
effect van toeleveringen 1 0,5
effect van besteding van bij
toelevering verdiende inko-
komens 1 0,05
effect van consumptieve be
stedingen Dowpersoneel 1 0,15
effect van werk niet-Dow
personeel op Dowterrein
(voorzover niet bij toeleve
ringen) 1:0,1
totaal indirect effect ca. 1:0,8
