het indirecte effect van dow chemical op de werkgelegenheid in zeeland en in nederland
47
Het gaat hier om een globale raming. Het
effect op de regionale werkgelegenheid
van de investeringen in 1975 is hierin niet
begrepen; evenmin het effect van de over
heidsbestedingen in Zeeland, verband
houdende met de aanwezigheid van Dow
Chemical en Dowpersoneel (bijvoorbeeld
onderwijs, politie). Bij de in 1975 gemid
deld 1909 werknemers bij Dow in Terneu-
zen zou het indirecte effect dan zijn ruim
1.500 manjaren.
Van drie, ons uit de vakliteratuur bekende
schattingen van soortgelijke verhoudin
gen stemt er één 2) redelijk overeen met
onze ramingen en komen er twee 3) 4) tot
een wat lager resultaat. Exacte vergelijkin
gen zijn echter niet mogelijk. Onder meer
speelt een rol het beleid van het bedrijf ten
aanzien van de keuze eigen personeel of
inleenpersoneel. Dow werkt naar verhou
ding met veel inleenpersoneel. In vele ge
vallen worden speciale diensten uitbe
steed. Tevens is de, mede hierdoor in ver
gelijking tot de gemiddelde Nederlandse
chemische industrie, hoge produktiewaar-
de per werknemer, mogelijk een oorzaak
van het vrij hoge regionale werkgelegen
heidseffect bij Dow Chemical.
Het indirecte effect van Dow Chemi
cal op de nationale werkgelegenheid
In deze paragraaf wordt het indirecte ef
fect op de nationale werkgelegenheid be
sproken van de vestigingen van Dow Che
mical in Terneuzen, Botlek en Rotterdam.
In 1975 werkten hier gemiddeld 2.483
werknemers.
Toelevering
Op basis van de f 820 miljoen handels
betalingen door Dow Chemical verricht
aan Nederlandse bedrijven komen wij tot
een verhouding tussen de werkgelegen
heid bij Dow Chemical en de werkge
legenheid door toeleveringen van circa
1 2,2.
Consumptieve bestedingen Dow
personeel
Vestiging van een bedrijf brengt migratie
van personen naar de regio met zich mee
(of vermindering van vertrek). Hierdoor en
door een eventuele toeneming van het ge
middelde inkomen nemen de consump
tieve bestedingen in een regio toe. Natio
naal gezien heeft vestiging van een bedrijf
echter nauwelijks invloed op het aantal in
woners. Het achterwege blijven van de
vestiging van een bedrijf zal weliswaar het
aantal werklozen vergroten (ook via even
tueel weggevallen toeleveringen), maar de
consumptieve bestedingen van deze
werklozen blijven evenwel gedeeltelijk in
tact. Verder moet rekening worden ge
houden met een eventuele vermindering
van de consumptieve bestedingen van de
overige Nederlandse werknemers als ge
volg van een eventueel noodzakelijke ver
hoging van de sociale lasten (door de toe
neming van de werkloosheidsuitkeringen).
Wij hebben er van afgezien te trachten de
nationale werkgelegenheidseffecten van
bovengenoemde gevolgen van de aanwe
zigheid van het bedrijf te ramen.
Niet-Dowpersoneel op de Dow-
terreinen
Voor de Dowterreinen in Terneuzen, Bot
lek en Rotterdam tezamen was het aantal
manjaren 645. Deze zijn, op circa 10 man
jaren na, reeds begrepen in het met de
handelsbetalingen van Dow aan Neder
land samenhangende werkgelegenheids
effect van de toeleveringen. De verhou
ding 2.483 (aantal werknemers Dow Che
mical) 10 is verwaarloosbaar klein.
Bij normale bedrijfsvoering noodzake
lijk minimum-pakket van niet-uitbrei-
dings- )in vesteringen
Een deel van de investeringen is te be
schouwen als een bij normale bedrijfs
voering noodzakelijk minimum-pakket,
gericht op veiligheid, ecologie, energie
besparing, vervanging en dergelijke (geen
uitbreidingsinvesteringen). Het werk
gelegenheidseffect hiervan is geraamd op
globaal 1 0,4. Dit wordt in de volgende
paragraaf toegelicht.
Samenvatting en bespreking
Samenvattend was het effect van Dow
Chemical in Terneuzen, Botlek en Rotter
dam op de nationale werkgelegenheid als
volgt:
effect van toeleveringen 1:2,2
effect van consumptieve be
stedingen Dowpersoneel p.m.
effect van werk niet-Dow
personeel op Dowterreinen
(voor zover niet bij toeleve
ringen) 1:0,0
effect bij normale bedrijfs
voering noodzakelijk mini
mum-pakketinvesteringen 1:0,4
Totaal indirect effect ca. 1:2,6
Het gaat hier om een globale raming. Het
effect op de werkgelegenheid van de uit-
breidings\r\vesXex\v\^er\ is hierin niet begre
pen; evenmin het effect van consumptie
ve bestedingen van het Dowpersoneel en
het effect van de overheidsbestedingen
verband houdende met de aanwezigheid
van Dow en Dowpersoneel. Bij de in 1975
gemiddeld 2.483 werknemers bij Dow zou
het indirecte effect dan zijn circa 6.500
manjaren.
Het bovenberekende effect van de toele
veringen (circa 1 :2,2) is hoger dan de aan
de vaklïteratuur4) ontleende verhouding
1:1,44. Dit houdt waarschijnlijk mede
verband met de hoge produktiewaarde
per werknemer bij Dow f 460.000,— in
1973), vergeleken met de gemiddelde pro
duktiewaarde per werknemer in de Neder
landse chemische-, rubber- en kunststof-
verwerkende industrie f 133.000,— in
1973), met een gemiddeld produktie-
pakket dat afwijkt van dat bij Dow. De
verhouding 1:1,44 is gebaseerd op be
rekeningen met nationale cijfers. De pro-
duktie bij Dow en dus ook de toelevering
aan Dow is dus per arbeidsplaats hoger
dan in de gemiddelde Nederlandse che
mische-, rubber- en kunststofverwerken-
de industrie.
Het effect op de nationale werkgele
genheid van de investeringen van
Dow Chemical in Terneuzen
In het voorgaande zijn de werkgelegen
heidseffecten van de in 1975 door Dow
Chemical in Terneuzen gerealiseerde in
vesteringen grotendeels buiten beschou
wing gelaten. Wel is bij de bespreking van
het effect op de nationale werkgelegen
heid, het bij normale bedrijfsvoering nood
zakelijke minimum-pakket van niet-uitbrei-
dingsinvesteringen ter sprake gekomen.
Regionale toedeling hiervan was niet
mogelijk.
Het bedrijf raamt de werkgelegenheid op
het terrein in verband met de constructie
en engineering van de 156 miljoen in
vestering in 1975 op 515 manjaar. Deze
werkgelegenheid wordt gerekend tot de
regionale werkgelegenheid. De arbeids
krachten die deze arbeidsplaatsen bezet
ten waren evenwel ook van buiten de
regio afkomstig; 40% kwam uit het bui
tenland.
Het werkgelegenheidseffect van investe
ringen beperkt zich niet tot de werkge
legenheid op het terrein. De te monteren
onderdelen van een installatie bijvoor
beeld worden meestal elders gefabriceerd.
