DE LUTHERSE KERK IN ZEELAND
im {gil
J. C. de Hooge
Inleiding
Toen Luther op de 31e oktober 1517 zijn
95 in het latijn geschreven stellingen vast
hechtte op de deuren van de Wittenberg-
se slotkapel met het doel dat men daar
over met hem zou discussiëren, heeft hij
er in de verste verte niet aan gedacht, dat
deze daad in die tijd niets ongewoons
zulke verstrekkende gevolgen zou heb
ben. Zelf zij hij er later van: God heeft mij
voortgedreven zoals men een blind paard
voortdrijft. Zijn bedoeling was niet meer
dan een protest tegen de handel in af
laten. Dezestellingen hebben onmiddellijk
zeer de aandacht getrokken en binnen
weinige weken waren zij, in het latijn en
vertaald, verspreid over heel Duitsland.
Ook in de Nederlanden waren zij spoedig
bekend.
Wat pater Martinus van het klooster der
Augustijnen in Wittenberg leerde, was
meer dan wat er in de 95 stellingen stond.
Dat vond reeds spoedig weerklank in het
klooster van dezelfde orde te Antwerpen.
Uit dit klooster zijn de eerste martelaren
van de Reformatie gekomen, Hendrik
Voes en Jan van Essen, die op 1 juli 1523
op de markt te Brussel zijn verbrand. Ook
te Middelburg zijn de leringen van Luther
al spoedig bekend geweest en ze waren
daar eveneens doorgedrongen tot in het
klooster der Augustijnen. In 1527 werd
Cordatus, een kanunnik van de Noord-
monsterkerk gevankelijk weggevoerd naar
Vilvoorde, wegens Luterye.
In Antwerpen is een bloeiende Lutherse
gemeente ontstaan, ,,de Augsburgse
confessie toegedaan". Dit hangt samen
met de aanwezigheid van Duitse koop
lieden, de Oosterlingen". Oogluikend
werd deze religie toegelaten door de ma
gistraat van Antwerpen, vanwege de han
del. In het wonderjaar 1566 treedt ook
deze gemeente openlijk naar buiten. Op 2
september werd met de magistraat een
overeenkomst aangegaan, dat de Luther
se gemeente op drie plaatsen in de stad
mocht samenkomen en op elke plaats
twee predikanten de dienst mochten ver
vullen. Aan een twaalftal „gedeputeer
den" uit de Duitsers en de burgers van
Antwerpen gekozen, werd opgedragen
het voorlopig bestuur der gemeente te
zijn, die, naar schatting ongeveer 4.000,
meest welgestelde leden telde. Op ge
noemdedatum kunnen we dus stellen het
officiële begin van de Lutherse gemeenten
in de Nederlanden.
Op 2 april 1567 wordt er een plakkaat af
gekondigd waarbij alle privileges werden
IJ
mssifsi
De Lutherse kerken te Middelburg, Vlissingen, Zierikzee en Groede dateren uit de 18e eeuw. Zij hebben de
zwaan tot symbool.
Nevenstaande foto is van de voorgevel van de kerk te Middelburg (Zuidsingel).
