de lutherse kerk in zeeland 53
opgeschort en alle predikanten en ketters
die in Antwerpen verbleven, met vervol
ging werden bedreigd. Op 10 en 11 april
van dat jaar vertrokken de predikanten
met vele gemeenteleden naar elders. Wel
bleven er enkele Lutherse families wonen,
die de kern zouden vormen van de later
herleefde gemeente. Na de Pacificatie van
Gent, 8 november 1576, waar de vrijheid
van geloofsovertuiging erkend werd, kwa
men vele protestanten in de Zuidelijke
Nederlanden terug. Het was echter niet
voor lange tijd.
In 1585 gelukte het de Spanjaarden onder
Parma, na een langdurig beleg, Antwer
pen te bemachtigen en voortaan werd al
leen de uitoefening van de rooms-katho-
lieke godsdienst toegestaan. Een groot
deel van de Lutheranen week uit naar het
noorden, vooral naar Amsterdam. Een
klein deel vestigde zich in Zeeland en wel
vooral in Middelburg. Door de val van
Antwerpen werd het Lutherse element
van enkele steden in de Noordelijke Ne
derlanden aanzienlijk versterkt. Hun
komst is min of meer rechtstreeks de oor
zaak van het ontstaan der gemeenten te
Amsterdam, Middelburg, Leiden, Haar
lem en Rotterdam. Deze „vreemdelin
gen" werden niet overal met open armen
ontvangen, ook al was hun door de stede
lijke overheid van Antwerpen in 1585 een
getuigschrift meegegeven, waarin wordt
verklaard, dat ,,die Predicanten, ghede-
puteerde ende andere bedieners van de
kercke der Augsburgsche Confessie al-
daer haer gedragen hebben in alle zeedig-
heyt ende gehoorsaemheyt tegens den
Magistraten" en voorts vriendelijk wordt
„begeerd om allen ende eenen iege-
lijcken, denwelke deze Letteren sullen ge-
thoond worden, dattet haer gelieve, dese
ende deser haer huysgenooten, alle gun
ste ende hulpe te bewijsen, gelijck sy be-
geeren zouden, dat den heuren van ons
bewesen werde".
In 1605 neemt het Consistorie te Amster
dam het initiatief tot het gezamelijk hou
den van een Generaal Synode op 30
augustus 1605, waartoe worden uitgeno
digd de gemeenten Woerden, Haarlem,
Leiden, Rotterdam en Middelburg. De
band die de Lutherse gemeenten hierdoor
kregen, was nog zeer los, maar de beteke
nis van deze Synode is vooral hierin ge
legen, dat Amsterdam feitelijk als leidende
gemeente wordt erkend. De Amsterdam
se gemeente heeft zich in deze „functie"
gehandhaafd tot in het begin van deze
eeuw.
Het gerestaureerde Duyschot-orgel in de kerk te Middelburg.
