een dag met weinig nieuws: 8 november 1879
117
steek, mantel en bef uit de dagen van
Voetius. Er ging een schok door de ge
meente toen de predikanten in toga ver
schenen, die als een dekmantel der onge
rechtigheid werd beschouwd. Vrouwen
vielen in zwijm; er bleven kerkgangers
weg. Er ontstond een anti-togabeweging
waarvan de aanhangers elders gingen
kerken. Voor Zynen, die al spoedig de vrij
zinnige richting koos, moet het vreemd
zijn geweest.
Hij schuwde de strijd niet, integendeel;
zijn polemische aard deed hem snel naar
de pen grijpen. In januari 1879 schrijft hij
ingezonden stukken naar aanleiding van
een rondschrijven van een ker-
keraadscommissie waarbij de (openbare)
scholen voor min- of onvermogenden te
Middelburg als plaatsen worden aange
duid waar de gelegenheid ontbreekt "te
hooren van dien Heiland, die in het bij
zonder een woord heeft voor de armen,
en geoefend worden in de kennis, die niet
opgeblazen maakt"Zijn collega ds.
Nonhebei wil namenlijk een christelijke
school voor min- en onvermogenden.
Zynen besluit zijn stuk met de opmerking,
"dat niet het "Christelijke" bordje aan den
deurpost, maar in de eerste plaatst het
eerlijk en rechtschapen karakter van den
onderwijzer zeiven zedelijke waarde geeft
aan de school, en dat ook het eigenlijke
godsdienstonderwijs alleen dan ver
trouwen verdient, als het gegeven wordt
door mannen, die daartoe zelve na be
hoorlijk onderzoek geschikt en bevoegd
zijn bevonden".
Ds. Nonhebei antwoordt hem waardig, hij
formuleert het aldus: "Wij wenschen een
school, waar het Christendom der Schrift
het bezielend element is. Een school waar
wordt voortgezet, wat in huis moet zijn
begonnen. Een school waarin de kinde
ren niet alleen worden onderwezen, maar
ook opgevoed. En opvoeding, zonder
Christendom, is voor ons eene onmoge
lijkheid. Dan maakt ds. Sibm. Zynen er
den Kerkeraad een grieve van, als zou'hij
de Staatsschool afkeuren, terwijl toch van
zijnentwege aldaar godsdienstonderwijs
wordt gegeven." Maar zegt Nonhebei,
dat wil toch zeggen buiten de schooluren.
Ds. Zynen wil toch niet beweren dat het
dan een christelijke school geworden is.
Het onderwijs dat de kerkeraad buiten de
schooluren geeft kan in tegenspraak zijn
met hetgeen op school wordt geleerd.
Deze komt er op terug en is blij dat Non
hebei toegeeft dat de circulaire beter en
juister had gesteld kunnen worden. De
terminologie: 'Het geoefend worden in
de kennis, die niet opgeblazen maakt" is
niet bepaald gelukkig. Ds. Nonhebei zegt
opzijn beurt weer, dat hij gezegd heeft dat
mogelijk de inhoud beter en juister ge
steld had kunnen worden, wat iets anders
is dan Zynen beweert.
Afgezien van dit woordenspel gaat het
Ds. Nonhebei hierom: "Moet dan ons
volk ontchristelijkt worden. Hoe ontrouw
vele leerlingen de cathechisatiën bezoe
ken kunnen alle predikanten getuigen.
Deze heeft geen tijd, aan genen wordt
door zijn mevrouw of meester geen gele
genheid gegeven. Hoevelen komen
nooit! Wij wenschen geen maatregelen
als van Von Bismarck om een veld
winnende en alles verwoestend socialis
me te dooden. Dat zou in ons land niet
gaan. Geen vrijer volk in Europa dan het
Nederlandsche". Vrijheid en godsdienst
gaan samen. "Daarom wenschen wij
scholen, waar de kinderen kunnen leeren,
wat zij later mogelijk om allerlei redenen
niet meer hooren en hen vormen kan tot
waarachtige Christenen en goede staats
burgers". Ds. Zynen heeft het laatste
woord: "Laat ook mij ons openbaar ge
schrijf beëindigen. Na al het verhandelde
kan het een woord van vrede zijn. Onze
grondwet eischt dat het openbaar on
derwijs dienstbaar zij aan de opleiding tot
maatschappelijke en Christelijke deug
den. Hiermede wordt natuurlijk de "op
geblazenheid" buitengesloten".
"Eindelijk: indien desalniettemin door u
of anderen dan nog een nieuwe school
wordt verlangd, geen levende ziel zal u
een stroobreed in de weg leggen. Slechts
kome niemand zijn kracht zoeken in de
vernedering of verdachtmaking van in
richtingen en personen die, zij het dan
ook in verschillende vormen of op andere
wijze, toch geheel hetzelfde bedoelen en
najagen als gij en ik: t.w. de verstandelij-
J MINDF.RHOUD
irecteur dc D. VAN DEK HA\
MENU
CONSOMMÉ QUEUE DE BOEU
NOISETTES DE VEAU AU MORILLES
PARFAIT UAIE DES ANCES
MOKA
FRIANDISES
COGNAC ET LIQUEURS
13. Ter vergelijking twee Menu's. Een van de "Feestmaal' <i I Middelburg's Ingezetenen aangeboden aan de Luitenant teZeeA. deBruijne, Ridder der Orde v.d. Nederl. Leeuw..
Kommandant der beide Nederlandsche Noordpooltochten, op Zaturdag 29 November 1879, te 51 /2 ure, in Sint Joris" te Middelburg; het andere menu is van het "Diner a l'occasion
de la celebration du Centenaire de Koninklijke Kweekbedrijf en Zaadhandel D. J van der Have B V. Ie 6 juin 1979, a Kapelle"
