een dag met weinig nieuws: 8 november 1879
118
ke, zedelijke en godsdienstige ontwikke
ling en veredeling van ons goede Middel-
burgsche volk".
Aan gene zijde van de streep
De laatste pagina van de toch wel deftige
Middelburgsche Courant van 8 november
1879 bestaat uit advertenties. Wie was die
naamloze huisvrouw die op deze wijze
adverteert?: "Eene vrouw, door langdu
rige ziekte van haar echtgenoot buiten
middel van bestaan, verlangt werkhuizen
of natte wasschen aan huis. Bogardstraat,
D46". Het was in die tijd nog een grote
zeldzaamheid, dat de kostwinner bij
ziekte of ongeval enige vergoeding kreeg.
Met andere woorden vrouw en kinderen
moesten gaan verdienen om in leven te
blijven. Onder de ingezonden stukken van
de krant van 17 december 1879 wordt een
bericht uit de Nieuwe Rotterdamsche
Courant opgenomen, met commentaar.
"De kerkeraad van Kruiningen heeft he
den het boeltje van J. Andrée gerechtelijk
doen verkoopen. Al het armzalig huisraad
heeft nog geen 30,- opgebracht. Heden
is ook bij een ander beslag gelegd op de
roerende goederen, ten behoeve van
achterstallige kerkelijke bijdragen". Let
wel: kerkelijke bijdragen! Het com
mentaar: "Is dat Christelijk? Is dat men
selijk? In dit barre jaargetij, nu elk zich
beijvert om armen in hun nood te helpen
en om de armzalige boeltjes met dekens
en meer te verrijken, gaat een Christelijke
kerkeraad een zoodanig werk beginnen".
Tot slot: "Ware het niet beter geweest,
dat de heeren kerkeraadsleden onder el
kander die centen hadden betaald? Dan
hadden zij gehandeld volgens hun roe
ping en een Christelijk werk verricht, dan
hadden zij vrij wat beter licht verspreid".
Met de armoede ging dikwijls drankzucht
en alcoholisme gepaard. Curieus is het
bericht van 7 maart 1881. "In 55 van de
111 gemeenten in Zeeland vergadert de
gemeenteraad in een tapperij of herberg.
In 22 gemeenten oefent de burgemeester,
een of de beide wethouders, de secretaris
of de ontvanger het tappersbedrijf uit".
Als een bewijs van de bedrukte toestand
te Vlissingen wordt 1 april 1879 melding
gemaakt dat aan de armen van de her
vormde diaconie nog tot half april warme
spijs zal worden verstrekt. Gewoonlijk
begint men even in maart deze bedelin
gen zachtkens aan wat te beperken om
daarmee in de tweede helft van die
maand op te houden. Daarnaast alweer
een advertentie in de krant van 8 novem
ber van dat jaar: "St. - Nikolaas! De
Groote Magazijnen du Printemps hebben
de eer te berichten, dat hun geïllustreerde
Catalogus, bevattende de fraaiste
Nieuwigheden door de Parijsche Indu
strie uitgevonden, verschenen is. Die
Catalogus wordt gratis en franco aan ie
dereen toegezonden, die hem wel per
franco brief wil aanvragen aan M. Jules
Jaluzot, Grands Magasins du Printemps,
a Paris". De bekende patisserie Graves-
tein in de Lange Delft te Middelburg ad
verteert aldus: "Patésen Terrines defoies
gras, de lievre, de perdreaux, de chap-
pons truffés, Galantines, Paling in gelei,
enz.".
Een verslaggever uit Zeeuwsch-Vlaande-
ren schrijft naar aanleiding van een som
ber bericht in het Rotterdamsch Nieuws
blad in de krant van 25 oktober 1879: "Ik
zou gelukkig zijn, als ik kon aantoonen dat
eene zoo donkere voorstelling van onzen
toestand (Zeeuwsch-Vlaanderen) en onze
naaste toekomst ongegrond en overdre
ven is; doch in trouwe, ik kan dit niet. De
toestand is dreigend, althans wat armoe
de betreft. Onze landbouwers hebben
verbazend veel verloren, want bijna al
hunne oogsten zijn mislukt. De arbeiders
hebben, eensdeels door verkeerde spaar
zaamheid van de zijde hunner werkge
vers, anderdeels ten gevolge der ongun
stige weersgesteldheid, niet zoveel ver
diend, dat zij zich gedurende den zomer
buiten winkelschuld hebben kunnen
houden en als wij nu veertien dagen ver
der zijn, d.w.z. als de suikerbieten, man-
gelwortelen en paardenpenen gerooid
zijn, dan komt er bijna volslagen gebrek
aan landwerk. En dat in eene streek met
eene overmatige arbeidsbevolking; dat in
eene streek, waar nijverheid zoo goed als
onbekend is!"
Het bericht in het Rotterdamsch Nieuws
blad sprak van te verwachten heil van een
grote en goed georganiseerde poli
tiemacht, maar de correspondent uit
Zeeuwsch-Vlaanderen heeft hierover zijn
twijfel. Hij durft er borg voor te staan dat
de arbeidersbevolking zijn hand niet naar
