het markante feest van een koninklijk bedrijf
152
Alles bijeen inderdaad een markant feest, een reeks bijeenkomsten waarin het karakter van Van der Have a/s onderneming scherp naar
voren kwam. President-commissaris Van Aartsen attendeerde in zijn toespraak op de werkgemeenschap die Van der Have altijd was
geweest: vanaf het begin bestond er een hechte binding tussen de leiding van het bedrijf en het personeel, een binding die tot op de
huidige dag was gebleven. Een werkgemeenschap zonder vervreemdende arbeidsomstandigheden. Mr. Van Aartsen schetste de
lijnen, waarlangs de ontwikkeling van het bedrijf was gegaan, lokaal, nationaal en internationaal. Nu is Van der Have een wereldwijde
organisatie, en dat is van "bijzondere betekenis in een tijd, waarin sprake is van een 'global village'." Minister Van der Stee
onderstreepte het karakter van het bedrijf als landbouw-onderneming: gesticht door een van die pioniers, die de Nederlandse
landbouw vanuit een moeilijke tijd omhoog tilden, steeds weer aangepast aan de eisen van een nieuwe tijd, uitmondend op dit
ogenblik in een moderne onderneming, waarin wetenschap en praktijk hand in hand gaan.
De herdenking 's avonds in een van de grote opslagloodsen leek op een maaltijd van de Verenigde Naties - de voertaal was Engels en
Frans aan de tafeltjes klonk niettemin het Nederlands in allerlei tongval, de Groningse 'n en het eigen accent van Kapelle. Boerma was
er, de oud-directeur-generaal van de FAO, speciaal uit Rome overgekomen om dit feest mee te maken, de ministers Van der Stee en De
Koning, oud-minister Lang man zette - bij hem gebruikelijk - op zijn scherpzinnige manier uiteen aan zijn tafelgenoten hoe het er met
de economie in Nederland voorstond. Uiteraard was er ook de 'grijze eminentie' van de Zeeuwse landbouw: ir. Marien A. Geuze, de
vijfde Geuze die ooit op de Zandhoeve in Poortvliet boerde. Een boeiend gezelschap, bijeen om de honderdjarige geluk te wensen. En
temidden daarvan bevond zich een 'grand old lady' - mevrouw Van der Have-Lucieer, kaarsrecht, de nog altijd vitale vertegenwoor
digster van de vorige generatie, representante van geschiedenis en geslacht Van der Have.
Een unieke feestviering. Uniek doordat zo duidelijk de plaats van Van der Have in de internationale en nationale landbouw naar voren
kwam. Uniek vooral ook omdat het nog eenmaal het Kappeise Van der Have centraal stelde. In de afgelopen jaren is dit bedrijf deel
gaan uitmaken van een grote onderneming, waardoor het familie-karakter weliswaar niet is verdwenen, maar in de toekomst toch
minder zal worden. Uniek ook omdat de hechte relatie met de provincie Zeeland werd aangetoond. Er zijn niet zo veel meer oude
traditionele Zeeuwse bedrijven. Zo was M. Doeleman HJzn uit Zierikzee van de Koninklijke Zeelandia bij dit feest aanwezig, represen
tant van een internationaal opererende onderneming, maar eveneens door en door Zeeuws. De directie van de Koninklijke Maat
schappij De Schelde was er ook: ir. J.H. Mu/ock Houwer,-enige dagen voordat hij met pensioen ging, een instelling van puur-Zeeuwse
origine vertegenwoordigend, enkele jaren ouder dan Van der Have en thans opgenomen in Rijn-Sghelde-Verolme. Met recht dragen
deze ondernemingen de kwalificatie "koninklijk": zij zijn voorbeelden van bedrijven, gesticht door mannen die een duidelijke visie op
de toekomst hadden en de basis legden voor de welvaart van de gemeenschap waarin zij werkten. Op hun wijze droegen deze
ondernemingen bij tot de vage - maar voor de Zeeuw welbegrepen - emotie die men wel het 'Zeeuws-eigene' noemt.
Tijdens de viering was er sprake van een opvallende coïncidentie: directeur Dirkzwager memoreerde die in zijn dankwoord in de kerk.
Op de zesde juni vijfendertig jaar tevoren landden de geallieerde legers op de kusten van Normandië, daarmee hun tevens wagend
voor de vrijheid en de toekomst van het'oude Europa. Dirkzwagers slotwoorden sloten daar voortreffelijk bij aan: "Ik wil van onze
dankbaarheid getuigen nu vier generaties in ditiand hebben mogen werken, in voorspoed en in tegenspoed. Een dankbaarheid die wij
willen uitspreken door onze hulde te betuigen aan hare majesteit koningin Juliana.En als één man rezen ze op - de honderden uit
Amerika en uit Japan, uit Den Haag, Middelburg, Zierikzee en V/issingen, die van Kapelle, Rilland en Waarde, uit de Philippijnen,
Frankrijk en Duitsland. En gezamenlijk zongen ze het oude lied van A/degonde. Het liep niet alleen de Amerikaan McCloud koud over de
rug.
