zuid-beveland: nu
159
Zuidbevelander zich 'Zeeuw' voelt en nog
niet zo'n klein beetje ook. Mensen van
elders die dat gevoel niet kennen, maar
die het toch proberen mee te voelen, zul
len bemerken dat ze van harte welkom
zijn en dat het leven ook nu op Zuid-Be
veland 'goed' is. Natuurlijk niet èl te
'lichtvoetig', dat niet, want zoals G.A. de
Kok schreef in zijn 'Sporen in de Slik' 12):
'Op de Zeeuwse klei kan men niet licht
voetig wezen; hij plakt en zuigt, dwingttot
trage, zware voetstappen.'
Niet lichtvoetig, maar trouw aan het ge
loof der Vaderen. Maar ook in dit opzicht
is er verandering. De herdenking van het
100-jarig bestaan van Van der Have vond
plaats in de prachtige Nederlands Her
vormde kerk van Kapelle, maar 't was
geen kerkdienst; wel herdenken in de kerk
als een mooie ruimte, 't Geloof raakt ook
op Zuid-Beveland iets van zijn allesom
vattende beweging kwijt, al was er
'vroeger' wellicht ook veel geloof uit tra
ditie, terwijl er 'nu' een meer bewust ge
loven en ook meer bewuste kerkgang is,
vooral onder de jonge mensen. Geloof en
traditie toch op het oude Zuid-Beveland
zo hecht verbonden en veel autochtonen
beleven het nog steeds. Vreemde invloe
den en andere denkwijzen worden niet zo
gauw maar overgenomen. Een oude
Zuidbevelander vertelde mij: 'Vlak nae
d'n oorlog amme een doomnie die a
deurebroken was. Dat liet'n op den stoel
nog a es merken, 't Was een eêle goeie
doomnie en m'n vrouwe en ik giengen
ielke zondag gesticht nir uus. Mae 'k
toch mae op Tilanus estemd en m'n
vrouwe natuurlijk ök!'
Ze raken niet zo gauw van de kook die
autochtone Zuidbevelanders. Misschien
een algemene Zeeuwse karaktertrek?
Misschien wel. Ik zou het niet erg vinden
als dat het geval was, in tegendeel.
Van der Have
Daniël Johannes van der Have begon in
1879 met zijn bedrijf dat werd tot een oer
degelijk Zuidbevelands bedrijf. In het be
gin vooral 'Kapels'. Tot ver na de tweede
wereldoorlog werkten vrijwel uitsluitend
Kapellenaars op het bedrijf in Kapelle. En
de 'top' bestond (en bestaat) voorname
lijk uit 'eigen' kweek, 't Was heel lang ook
een typisch protestants bedrijf, ook tot
ver na de tweede wereldoorlog. Ik herin
ner mij dat het eerste Rooms Katholieke
meisje op het kantoor kwam werken (een
heel aardig meisje), 't Was een hele op
winding, maar.... op Kapelle woonden
toen ook maar twee Katholieke gezinnen:
Hermes in 'Diekwel' en Vermue op 's
Lands oefje' aan de Wemeldingse Zand
weg.
Van der Have en Kapelle, Van der Have en
Zuid-Beveland; niet meer weg te denken
combinaties. Bij de 'oude garde' heerst
enige weemoed dat het bedrijf niet meer
het 'echte familiebedrijf' is, maar tegelijk
is er bewondering voor de moed om niet
de fouten te maken die in zoveel fami
liebedrijven werden gemaakt: 'opgaan,
blinken en verzinken.' Van der Have gaat
na 100 jaar een nieuwe fase in. Veel van
het oude gaat langzaam veranderen,
zoals ook in Zuid-Beveland veel veran
derde en nog zal veranderen.
Maar ook dat zal worden aanvaard! Want
alles heeft toch zijn tijd? Zoals de Prediker
schreef in z'n derde hoofdstuk:
Alles heeft zijn uur en ieder ding onder de
hemel zijn tijd; er is een tijd om te baren
en een tijd om te sterven, een tijd om te
planten en een tijd om het geplante uit te
rukken,een tijd om af te breken en een
tijd om op te bouwen.'
De huidige Van der Have directie moest
iets afbreken, maar verstond te tijd om op
te bouwen. Kapelle, Zuid-Beveland en
Zeeland zullen er we! bij varen.
11C. Dekker: 'Het Onze-lieve-Vrouwe Kapittel van Ka
pelle en de Stichting van de parochie Biezelinge 1503-
1529', Goes 1979.
12) G.A. de Kok: 'Sporen in de Slik', Middelburg 1973,
pag. 7.
Noten:
1) P.J. Bouman: 'Geschiedenis van den Zeeuwschen
landbouw in de 19e en 20e eeuw en van de Zeeuwsche
landbouwmaatschappij 1843-1943', Wageningen 1946,
pag. 164.
2) J.M.G. v.d. Poel: 'De Wilhelminapolder'. Wagenin
gen 1959, pag. 175.
3) W.C.H. Staring: 'Huisboek voor den Landman in Ne
derland', Haarlem 1862, pag. 491/492.
4) Directie voor den Landbouw: 'De Nederlandse land
bouw in het tijdvak 1813-1913', Den Haag 1913, pag. 38.
5) J.M.G. v.d. Poel: 'De Wilhelminapolder', Wagenin
gen 1959, pag. 118/119.
6) Oriënteringsnota RO III: deel 1, Den Haag 1973, pag.
19/27/60/70.
7) Jaarverslag 1978: 'HetZeeuwse Landschap', pag. 17
8) F. Domela Nieuwenhuis: 'Een vergeten hoofdstuk',
Amsterdam 1898, pag. 38.
9) M.J. Boerendonk: 'Historische studie over den
Zeeuwschen landbouw', Den Haag 1935, pag. 321.
10) I.J. Brugmans: 'Stapvoets voorwaarts', Bussum
1970, pag. 111.
Bijgaande foto's van Wim Helm betreffen de Kapelse
Moeren.