OVER BOEKEN
100 jaar van der Have 1879-1979. Uitge
geven door het bedrijf zelf. De tekst is van
de landbouwjournalist C.F. Roosen-
schoon.
Redactie en vormgeving zijn verzorgd
door twee mensen van het bedrijf: M. de
Goffau en G.J. Lepoeter.
Er zijn in Zeeland uitstekende gedenk
boeken verschenen: van de Z.L.M.
(Bouman), van de Wilhelminapolder (Van
der Poel), van "De Schelde" (De Kok). In
deze rij schaart zich thans het boek over
het Van der Have-bedrijf. Bouman heeft
zijn taak breed opgevat: naast de Land-
bouwmaatschappij heeft hij de Zeeuwse
agrarische geschiedenis van anderhalve
eeuw beschreven. Van der Poel geeft be
halve de geschiedenis van het bedrijf zelf
menig doorkijkje naar andere gebieden,
maar De Kok heeft zijn taak het breedst
opgevat: het bedrijf wordt geplaatst te
gen regionale, landelijke en internatio
nale aspecten. Het boek van Roosen-
schoon is in dit opzicht beperkter van op
zet. Het is een bedrijfskroniek en daar
door een familiekroniek geworden,
waarbij het risico aanwezig is dat men in
de val loopt van een te sterke nadruk leg
gen op de persoonlijke kundigheden van
de directeuren. Allereerst de kwaliteiten
van het boek: een vlotte tekst met goede
op mensen en bedrijf gerichte illustraties.
Lange jaren was het een specifiek Zuid-
Bevelands bedrijf gedreven door Zuid-
Bevelanders zoals duidelijk blijkt uit de
handtekeningen onder een brief van 28
december 1923, gericht aan Mevrouw en
Mijnheer Van der Have. Daar tekenen La-
vooy, Sandee, Harthoorn, Eversdijk,
Slabbekoorn, De Jager, Minnaar, Mol
hoek en ga zo maar door. In deze context
wordt ook de arbeidssfeer besproken als
iets uitzonderlijks. Dat lijkt ons teveel van
het goede. Goede arbeidsvoorwaarden
horen regel te zijn al ontbrak het daar nog
wel eens aan in het Zeeland van die tijd.
Interessante gegevens over het bedrijf
zelf staan soms enigszins verscholen on
der de kleurige prenten van bijvoorbeeld
mangelwortels. De eerste wereldoorlog
bracht onder de stroom vluchtelingen
ook de Antwerpenaar Maurice J.
Moerman, die aan het werk ging bij Van
der Have. Na de oorlog nam Moerman de
vertegenwoordiging in België op zich.
"Het verkoopkantoor dat daarvoor te
Antwerpen werd gesticht en onder zijn
leiding werd geplaatst betekende de
eerste stap buiten de Nederlandse gren
zen". Dat was dus na 1914-1918. Na 1940-
1945 volgt er weer een mijlpaal door de
bouw in 1946 van een noodlaboratorium
voor het veredelingswerk in de Frederi-
capolder te Rilland. Het kreeg de naam
Pedigree naar het suikerbietenras van die
naam. "Daar werd een ambitieus en
breed opgezet programma in uitvoering
genomen. De boomkwekerij werd gro
tendeels overgebracht naar de boerderij
"Hoeve Stuyvesant" in Baarland." De
hoge vlucht van het kweekbedrijf en de
indrukwekkende resultaten van het
kweekwerk vormen mede de inhoud van
de derde periode in de geschiedenis van
het bedrijf.
De geschiedenis kan worden vergeleken
met een mensenleven: ups en downs
volgen elkaar op. Groei gaat soms met
schokken gepaard. Een bedrijf kan het
langer uithouden dan een levensperiode
van een mens. Trekken wij de vergelijking
door dan staat het bedrijf Van der Have op
de middaghoogte van het leven. De his
toricus verlangt naar een lijn in het werk
waarin ook de banden met de omgeving,
de plaats die het bedrijf in het leven van
de medewerkers inneemt, alsmede de
internationale bindingen en de kwets
baarheid daarvan, worden beschreven.
Die lijn zit wel in het gedenkboek, maar er
ontbreekt die strakheid die een werk als
van dr.van der Poel over de Wilhelmina
polder kenmerkt.
Het werk geeft zelf aan dat er een tijdperk
is afgesloten. De kenmerken van een fa
miliebedrijf die bij de feestviering van het
100-jarig bestaan nog markant naar voren
kwamen, behoren tot een voorbije perio
de. Dat het Koninklijk Kweekbedrijf in een
oplage van 3000 exemplaren op gene
reuze wijze de geschiedenis van het be
drijf heeft verspreid, strekt haar tot eer.
Tragisch is het dat de auteur kort na het
verschijnen overleed. Dat het werk, op
deze wijze, tot stand kon komen is mede
te danken aan de heren M. de Goffau, G.J.
Lepoeter en ir. M.A. Geuze, die de redac
tie van de derde periode (1947-1979) op
zich heeft genomen.
M.P. d. B.
Naast dit gedenkboek verscheen het standaardwerk
"Plant breeding perspectives" mede ter gelegenheid
van het jubileum. Met dit werk heeft Van der Have een
belangrijke wetenschappelijke bijdrage geleverd door
studies op het gebied van plantenveredeling, geschre
ven door geleerden van internationale faam, bijeen te
brengen. Dit alles met de bedoeling: opvoering van de
wereldvoedselproductie.
Mededeling.
De Mededelingen Zeeuwsch Genoot
schap blijven, in overleg met de redacteur,
overstaan tot afl. nr. 5. Getracht zal wor
den deze aflevering in de eerste helft van
oktober te doen verschijnen.
