een dag met weinig nieuws: 8 november 1879 111
richten het publiek van gansch Europa
belang inboezemen. Aan zijn persoon zijn
verwachtingen vastgeknoopt betreffende
haast alle rijken van Europa. Het Oosten-
rijksch-Duitsche verbond, dat nog steeds
met zijne terecht often onrechte vermoe
de gevolgen en bedoelingen een onder
werp van bespreking in gansch Europa
uitmaakt, is zijne schepping en, zoo al niet
het verbond zelf, zou toch menige acces
soire bepaling daarvan met den schepper
kunnen vallen. De ongerustheid schijnt
echter voorbarig, want vallen als een ge
woon minister, die weer opstaat als par
ticulier met pensioen, kan de Duitsche
kanselier niet, en de jicht is eene kwaal
waarmede men oud wordt. Het zal dus
waarschijnlijk voorloopig nog niet nodig
zijn te zoeken naar een opvolger met ster
ke hand, die Von Bismarck's nalaten
schap zal aanvaarden".
De geestigheid van Taks opmerkingen
hadden niet het gevolg dat zijn objectivi
teit er onder leed en zijn overzichten zijn
dan ook, om Borrie met zijn boek over Tak
nogmaalste citeren, een afspiegeling van
de vooruitstrevende en tolerante traditie
van de Middelburgsche Courant. Borrie
schetst het als een verlicht liberalisme
waarin Tak zich toen best kon vinden. Het
toenmalige kabinet van de jonge liberaal
Kappeyne van de Copello had in de Mid
delburger een goede pers. Het kabinet
viel in 1879 doordat de kanaalwet van Tak
van Poortvliet in de Tweede Kamer werd
verworpen.
Het schrikbeeld van het socialisme
Zelfs bij Tak merkt men toch een tegenzin
jegens het socialisme, dat hij kort voor de
eeuwwende volledig zal omhelzen. De
woorden socialisme, socialisten, sociaal
democraten komen in de kranten van die
tijd steeds veelvuldiger voor, veelal in
negatieve zin. Het sociale vraagstuk dient
zich steeds hardnekkiger aan. De krant
van 8 november meldt onder de Ge
mengde Berichten het volgende: "In
Westfalen heeft zich eene vereeniging
gevormd, die zich ten doel stelt de ar
moede van de aarde te doen verdwijnen.
De theorie der deelnemers - die geen so
cialisten zijn - is, dat de behoeften van de
mensch zoozeer zijn vermeerderd in de
laatste jaren, dat artikelen van weelde
thans reeds voor de armste klassen als
behoeften worden aangezien. Men kan
het leven in stand houden, beweren zij, en
zich eenige gemak verschaffen tegen zeer
kleine uitgaven, door eenvoudig ter zijde
te stellen al wat overbodig is". De tus
senvoeging: die geen socialisten zijn, is
voor hen beslist negatief bedoeld.
Iemand socialisme in de schoenen schui
ven, was zoveel als hem in kwaad daglicht
stellen. Dat bemerken wij uit berichten
over de verkiezing van kandidaten voor
de provinciale staten.
In juni 1879 verklaart het clericale blad
"Het Zuiden" voor het lidmaatschap van
Van Teijlingen de voorkeur te hebben bo
ven G.N. de Stoppelaar. Mr. de Stop
pelaar en zijn echtgenote stonden in Mid
delburg van die dagen als weldoeners
bekend. Hij was gemeentesecretaris van
de stad en maakte deel uit van talrijke
besturen, maar blijkbaar geen trouw
kerkganger. Met de heiliging van de zon-
