de waarde van wat aarde
225
3. idem van gebieden en situaties die
door hun landschappelijk karakter bij
zondere belevingswaarden vertegen
woordigen;
4. idem van gebieden en situaties,
waarin alle of verschillende van de boven
genoemde waarden in onderlinge sa
menhang voorkomen;"
In een poging de waarde van Schellach in
te schatten houden wij deze indeling aan.
a. de natuurwaarde
Het zal duidelijk zijn dat het object
Schellach niet gekenmerkt wordt door het
voorkomen van opvallende natuurwaar
den (waarden betrekking hebbend op on
der meer bodemgesteldheid, natuurlijk
reliëf, flora en fauna). Wel valt te herinne
ren aan het feit dat de oorspronkelijke
natuurlijke differentiatie in hoge kreekrug
en lage poel, die in alle oude kernen van
de Zeeuwse eilanden de basis heeft ge
vormd voor de latere "cultuurlijke" dif
ferentiatie, hier ook na de herverkaveling
nog betrekkelijk goed herkenbaar is. Elke
andere waarde die men aan Schellach
toekent, wordt dus mede bepaald door de
herkenbare ligging op de kreekrug, aan
de rand van het lagere, zich met name
naar het noorden en zuidwesten uitstrek
kend poelgebied.
b. de cultuurwaarde
Tot de cultuurwaarden rekent men waar
den in bouwkunst-historisch, in ar
cheologisch en in historisch-geografisch
opzicht (34).
Duidelijk is dat de thans onbebouwde
kerkhofheuvel geen waarde in
bouwkunst-historisch opzicht vertegen
woordigt. Mogelijk bezit Schellach in dit
opzicht evenwel een zekere potentiële
waarde. Een eventuele opgraving kan
wellicht gegevens met betrekking tot de
vorm en de bouwgeschiedenis van de
kerk opleveren. Het resultaat van een
dergelijk onderzoek kan zichtbaar gecon
serveerd worden, bijvoorbeeld door het
tot zekere hoogte opmetselen van ge
vonden fundamenten. Een goed voor
beeld van iets dergelijks biedt Oud-Sab-
binge; mèn kan ook denken aan de Hel-
lenburg bij Baarland.
In archeologisch opzicht bezit Schellach
zeker waarde. In de eerste plaats bestaat
er de mogelijkheid tot archeologisch on
derzoek ter plaatse. Wel moet worden
bedacht dat, na de 18de-eeuwse opgra
ving, de kans op een geheel ongestoorde
situatie zeer gering is. Bij deze opgraving
zijn, zoals eerder vermeld, onder meer
enkele muntvondsten gedaan. Verder
noemt Van der Feen Schellach bij de
plaatsen waarvan vondsten uit de perio
de 800-1200 bekend zijn (35). Opmer
kenswaard is in dit verband dat de bo-
demkaart van Walcheren het voorkomen
van zogenaamde oude bewoningsgrond
aangeeft op een plaats die niet dezelfde is
als die van het vroegere kerkhof, maar
iets zuidelijker ligt (36). Misschien moeten
we hier hetzwaartepuntvan de bewoning
en nederzetting zoeken.
Daarnaast bezit Schellach, ook na of zon
der archeologisch onderzoek, een zoge
naamde monument-waarde in archeolo
gisch opzicht. Een soortgelijke waarde
hebben bijvoorbeeld de Zeeuwse
vliedbergen en de burgterreinen te Burgh
en Souburg. Deze monument-waarde
hangt nauw samen met de landschappe
lijke ligging en waarde, en met de histo-
risch-geografische waarde van het ob
ject. Met behulp van beplanting of andere
maatregelen kan men deze waarde ver
sterken.
Schellach was in archeologisch opzicht
een twijfelgeval toen het destijds ging om
de samenstelling van de (archeologische)
monumentenlijst voor de provincie Zee
land. Momenteel zou aan Schellach een
grotere waarde toegekend worden (37).
In historisch-geografisch (waartoe hier
gerekend: historisch en heemkundig) op
zicht vertegenwoordigt Schellach grote
waarde. We moeten metTrimpe Burger
weliswaar aannemen dat de "structuur
van de dorpsnederzetting zoals die in
vroeger tijden rond het verhoogde kerk
hofterrein is gegroeid, erg is verstoord"
(38), zij het dat dit niet tijdens de herver
kaveling, doch al eerder moet zijn ge
beurd. Inzicht in de vroegere micro
structuur bestaat thans niet; hiervoor is
tijdrovend onderzoek nodig. De waarde
van Schellach ligt thans minder in hetfeit
dat de nederzetting qua plattegrond een
goede representante vormt van het voor
de oude kernen kenmerkende neder
zettingstype. Daarvan zijn betere voor
beelden beschikbaar, zoals het genoem
de Hoogelande. De nadruk behoort bij
Schellach niet te vallen op de neder
zetting als geheel, maar op het enige
overgebleven nederzettingselement, het
kerkhof. Van andere elementen als de
kerk, de molen(berg) en het Huis te
Schellach rest niets. Op grond hiervan
noemden wij Schellach een goed, en ook
in de literatuur beschreven (39) voorbeeld
van een gereduceerde nederzetting. An
dere voorbeelden, buiten de genoemde
Walcherse, zijn Wissekerke (Zuidbeve-
land), Sinoutskerke, Eversdijk, Vlake,
Brijdorpe en Westkerke. Uitzonderlijk is
Schellach evenwel aangezien hier niets
dan alleen het kerkhof resteert.
Schellach bezit een belangrijke informa-
