impressies van het verzetswerk in zeeland
3
om het er na arrestatie nog levend af te
brengen leek heel klein. Alleen de zeer
sterken overleefden een paar jaar in de
Duitse kampen, die niettemin een
schaduw over hun verdere leven wier
pen. Maar ook diegenen, die alle gevaren
met succes te boven zijn gekomen, dra
gen soms nog de geestelijke sporen van
de spanningen, waaronder ze jaren lang
geleefd hadden, sommigen op een leef
tijd, waarop men in die jaren nog nauwe
lijks als volwassene kon worden be
schouwd.
Vrijwel alle verzetsmensen hebben hun
'narrow escapes' gehad, hun momenten
waarop de zaken faliekant dreigden uit te
komen. De één moest met de hem verge
zellende piloot uren lang in de machine
kamer van de boot van Hoedekenskerke
wachten tot de Duitse controleurs einde
lijk verdwenen waren; een ander ervoer,
dat bij een treincontrole juist zijn pakje
met onderdelen voor de radiozender over
het hoofd gezien werden. Een derde
kwam op zijn kantoor net tien minuten
nadat de Gestapo was geweest om hem
te'spreken'; die tien minuten betekenden
het verschil tussen twee en een half jaar
onderduiken en een succesvolle naoor
logse carrière aan de ene en oog in oog
staan met een vuurpeloton aan de andere
kant. Alle overlevenden beseffen geluk
gehad te hebben gehad; de één spreekt
van toeval, de ander van een hogere be
stiering.
Ondanks alle angsten en ontberingen zijn
diegenen, die niet in een Duits kamp zijn
beland, het er unaniem over eens, dat ze
de periode van het verzet niet uit hun le
vensloop hadden willen missen. Om de
inspiratie van de gezamenlijke strijd in
ongekende saamhorigheid tegenover
een duidelijke en verafschuwde vijand;
niet om de glorie of de publiciteit, want
die hebben de meesten niet of nauwelijks
geoogst. Slechts weinigen ontvingen na
de bevrijding een (zeer verdiende) onder
scheiding; enkelen kregen dankzij de bij
zondere kwaliteiten, die ze tijdens de
oorlog getoond hadden, de gelegenheid
om een nieuwe carriere op te bouwen,
waarin die hoedanigheden beter tot hun
recht kwamen dan in de betrekking van
1940. Velen echter kregen zelfs in hun ei
gen omgeving nauwelijks een woord van
dank of werden met afgunst bekeken.
Vijfendertig jaar na de bevrijding zijn hun
daden en belevenissen haast in het ver
geetboek geraakt. Wanneer diethans niet
vastgelegd worden, zal in de toekomst
niemand meer iets van het verzet in Zee
land weten. De mannen en vrouwen, die
de moed hadden op te komen voor hun
overtuiging en hun, en onze, geestelijke
en lichamelijke vrijheid-, die de eisen van
een onmenselijk régime en zijn Neder
landse trawanten met kracht afwezen -
hebben er recht op, dat hun streven en
doen wordt geboekstaafd in de juiste ver
houding tot hun betekenis, voorzover het
althans zoveel jaren later nog mogelijk is.
Voor hen waren verzen uit het aloude
Wilhelmus als: 'Die tyrannie verdrijven,
die mij mijn hert doorwondt' geen lege
leuze. Zij kregen geen gratificaties en
geen gevarentoelagen; ze stelden hun le
vens, hun huizen en hun inboedels in de
waagschaal. Zij gaven de beste jaren van
hun leven voor hun strijd en zij konden
niet anders: ,,'t hart dat het niet laten kon,
schuwde nimmer het gevaar".
