ZEEUWS TIJDSCHRIFT
JAARGANG 31
nummer 6-1981
„SCHRABOLLEÜ HARTJES EN TSMPJES" wim Hofman
over Willem Brakman
Het literaire leven in Zeeland stelt niet zo
heel veel voor, het werk van een enkele
doorgewinterde auteur daargelaten. De
aandacht voor literaire zaken lijkt er ech
ter wel toe te nemen en de groep die wel
eens de pen opneemt om zich op poëti
sche wijze te uiten groeit gestaag. Het
aantal literaire evenementen neemt toe.
Zo worden er regelmatig schrijversavon
den georganiseerd waarbij men elkaar uit
eigen werk voorleest. In september van
dit jaarwerd een dergelijke avond gehou
den in het Vestzaktheater te Axel. In mei
daarvoor, werd in het Zeeuws Kunste
naarscentrum te Middelburg een soort
gelijke avond georganiseerd. Enkele tien
tallen mensen leverden teksten die wer
den voorgelezen en waarvan er een groot
aantal werd samengebracht in de bundel
'Zeeuwse Oogst'. De hele oplage, be
staande uit 250 exemplaren, was binnen
de kortste keren uitverkocht. Wat deze
verhoogde literaire bedrijvigheid op den
lange duur voor effect zal sorteren valt op
dit moment niei te voorspellen.
Als men het over literatuur en Zeeland wil
hebben, kan men echter op dit ogenblik
doorgaans beter buiten Zeeland terecht.
Er blijken in Nederland namelijk nogal
wat auteurs te zijn die op de een of andere
Willem Brakman.
wijze, ofwel door afkomst of door de keu
ze van onderwerp iets met Zeeland te ma
ken hebben. Een aantal van die auteurs is
interessant genoeg om aandacht aan te
besteden.
Een van die auteurs is Willem Brakman.
Hij ontving voor zijn oeuvre dat vooral uit
romans bestaat, dit jaar de P. C. Hooft-
prijs. Hij woont te Enschede, werd op 13
juni 1923 te 's Gravenhage geboren als
zoon van de uit Zeeuwsch-Vlaanderen
(Terneuzen) afkomstige Hendrik Brak
man.
Zijn eerste boek 'Een winterreis' dateert
uit 1961Het verhaal speelt zich voor een
groot gedeelte in Zeeland af. Voor de
hoofdfiguur uit het boek, een zekere
Akijn, heet het: 'Zeeland, het land uitzijn
jeugd, een erg ver land, een land waar erg
ver en erg lang geleden elkaar raakten.'
'Een winterreis' is het verhaal van een
man die op zoek gaat naar het verleden
waarbij hij wil uitzoeken wat zijn vader,
een man met één been in het graf, in
werkelijkheid voorstelde. Dit streven, dat
tevens te maken heeft met het zoeken
naar een eigen identiteit, brengt hem er
toe een reis naar Zeeuwsch-Vlaanderen
te ondernemen. Daar ontdekt hij dat zijn
vader niet die kloeke en integere persoon
was waarvoor hij hem altijd had gehou
den.
Het boek werd van meet af aan een op
merkelijk debuut genoemd en kreeg de
Van Hoogtprijs van de Maatschappij der
Nederlandse Letterkunde.
Het boek bevat een groot aantal motieven
die in de volgende boeken van Willem
Brakman voorkomen, zoals: aftakeling
van oude mensen, verveling, de dood,
het existentiëel isolement van de mens,
sex als middel om de eenzaamheid en de
angst voor de dood te overwinnen, het
speuren naar verborgen verlangens, de
vereenzelviging van de hoofdfiguur met
andere personen...
Ook de in 'Een winterreis' gebezigde
schrijfstijl zal zich in de volgende romans
en verhalen doorzetten. Opvallende ele
menten daarin zijn het associatieve en
het beeldende, de symboliek, de ironie,
gedetailleerde beschrijving met hier en
daar wat barokke krullen en ook het
werkelijkheidsgetrouwe décor waarin het
verhaal zich afspeelt.
Zo wordt in het Zeeland van 1960 de defi
nitieve afgang van de vader van de
hoofdpersonage Akijn gesitueerd.
In het eerste gedeelte van het boek wordt
het oude Zeeland beschreven zoals dat in
de herinnering voortleeft of zoals dat op
een oude vergeelde foto is vastgelegd.
Een Zeeland dat nostalgie oproept: een
Middelburgse bakkerij, een keuken met
Middelburg, Markt met linden, 1 8e eeuw.
