OVER BOEKEN
Een fotoboek van de Grote of Maria
Magdalenakerk te Goes
Dit fraai uitgegeven boek is een uitgave
van de "Geldwervingscommissie Grote
of Maria Magdalenakerk". Laten we er
direct aan toevoegen dat het een uitgave
is die er in alle opzichten mag zijn. Wie dit
boek koopt 50,-) zal zich niet bekocht
gevoelen. De bijgedachte dat hij een
goed werk doet voor de instandhouding
van dit kerkgebouw, kan eigenlijk geheel
op de achtergrond blijven.
"De Maria Magdalenakerk bepaalt al
sinds vele eeuwen het beeld van de stad
Goes." En dat doet ze nu nog steeds, niet
tegenstaande de nieuwbouwwijken en
de flatgebouwen die Goes kent. Wie van
uit De Poel naar Goes kijkt, vergeet de
andere hoge gebouwen en wordt ge
boeid door het silhouet van deze middel
eeuwse kerk. "Reeds in 1618 kwam men
tot de slotsom dat een gehavende, ver
vallen kerk de aanblik van de gehele stad
zou bederven." Het zijn woorden die wij,
met de commissie die de uitgave van dit
boek heeft verzorgd, nu nog ten volle
kunnen beamen.
1618 was het jaar dat deze kerk in vlam
men opging door onvoorzichtigheid van
een loodgieter, het lot dat zovele kerken
ten deel is gevallen. De gewelven van het
koor hadden het toen wel gehouden,
maar verder bleef er niet veel meer over
dan kale muren. De magistraat van Goes
besloot tot herbouw en zelfs tot vergro
ting. Tot de Franse revolutie is de kerk
bouw steeds een zaak van de overheid
geweest. Doch niet geheel van deze al
leen. Heel de bevolking was er bij betrok
ken. In de Middeleeuwen had heel de be
volking met deze kerkte maken. Hier had
den de gilden hun altaren en een deel van
de gildefeesten werd in de kerk gevierd.
In 1470 schonken de gilden dan ook acht
gebrandschilderde ramen voor de mid-
denbeuk van de kerk. Ook pelgrims wer
den naar Goes getrokken. Op 23 juli 1410
belooft Jac. de Ridder, bisschop van He-
bron en wijbisschop van Utrecht, grote
aflaten aan hen, die op zekere tijden deze
kerk zouden bezoeken en iets zouden le
gateren. De verering van Maria Magdale-
na beleefde in de late Middeleeuwen een
hoogtij.
Het is de bedoeling van de geldwervings
commissie, evenals van de "Vrienden
kring van de Maria Magdalenakerk" heel
de bevolking van Goes bij het behoud van
deze kerkte betrekken om mede hierdoor
het 'gezicht van Goes' te behouden. Het
vierde hoofdstuk van het fotoboek, "De
kerk en cultuur", laat ons iets zien hoe
zulk een kerk een plaats kan innemen in
het culturele leven van stad en eiland.
De andere drie hoofdstukken van dit 200
foto's rijke boek zijn gewijd aan de ge
schiedenis van de kerk, de kerk buitenom
en een wandeling in de kerk.
Wanneer je met zo'n gothische kerk in
aanraking komt, bekijk je voornamelijk
het geheel, zowel van buiten als van bin
nen en je laat het massale van het ge
bouw en de ruimte die het omspant op je
inwerken. Het mooie van een boek als er
nu is uitgegeven is dat het je meeneemt
naar dingen die zo gemakkelijk aan de
aandacht ontsnappen. Zo worden we
meegenomen naar de noordgevel van
het transept of de dwarsbeuk en zien
meer en beter welk een kantwerk van
steen dit is, de ingangspartij, de tracering
van de ramen en de geveltop, bekroond
met zijn prachtige pinakels. We worden
meegenomen tot in alle hoeken van de
kerk en zien welk een prachtig spel dat is
van pilaren en gewelven. Ik ben eens sa
men met een architect, die het een en
ander met de restauratie van gothische
kerken te maken had gehad, in deze kerk
geweest en hij verzekerde mij geen kerk
te kennen van deze omvang die met zulke
dunne pilaren was gebouwd. We zien in
dit boek ook de kleine dingen, die ge
woonlijk aan de algemene aandacht ont
snappen, zoals de haak die men, na de
restauratie in de twintiger jaren, aan een
van de pilaren van het koor heeft laten
hangen en waaraan vroeger het klank
bord van de preekstoel was opgehangen.
We worden meegenomen tot in het orgel,
tot op de zolders. We zien iets van de
machtige kapconstructie waardoor het
dak wordt gedragen. We komen terecht
in de speelkamer van de beiaardier, waar
hij zijn klanken uit het carillon tovert. Wie
dit boek op zich laat inwerken zal waar
schijnlijk ook met iets meer geschoolde
ogen andere middeleeuwse kerken bekij
ken. Dezelfde symboliek treffen we overal
aan, al is de uitvoering dan ook niet altijd
gelijk.
De tekst van het boek is verzorgd door
drs. J. H. Kluiver en ze was daarmee in
bevoegde handen. Jammer dat er betrek
kelijk weinig van de geschiedenis van de
Maria Magdalenakerk bekend is. Tenslot
te is deze kerk niet gebouwd voor de pro
testantse eredienst. De enige foto die ons
direct herinnert aan de kerk van vóór de
Reformatie (buiten het geheel van de kerk
dan) is die, welke te vinden is op bl. 66,
een "restant van een sacramentshuisje"
dat bij de restauratie van 1922-1930 in de
muren van de dwarsbeuk tevoorschijn
kwam. Het is deerlijk geschonden. Het
kan echter moeilijk een sacramentshuisje
geweest zijn. Dat stond steeds in de buurt
van het hoogaltaar. Het is de rest van een
altaar-stuk. Maar wanneer je ziet wat er
dan van over is, denk je bij jezelf: hoe zou
deze kerk er hebben uitgezien eer de beel
denstorm er overheen ging? Het noorde
lijk koor is natuurlijk een Maria-kapel ge
weest, de normale plaats in deze kerken.
Aan wie was het zuidelijk koor gewijd?
Een open vraag tot nu toe. In deze kerk
hebben een negental altaren gestaan.
Waarschijnlijk bij de buitenmuren van het
noordelijk en zuidelijk koor. Wat voor an
dere gothische kerken bekend is, zoals
van die van Veere, zal voor Goes wel altijd
verborgen blijven. Maar wanneer je zo in
deze ruimte dwaalt, loop je toch aan deze
dingen te denken. Wanneer je zo'n kerk
bekijkt, kun je die eigenlijk alleen begrij
pen wanneer je de middeleeuwse samen
leving en haar achtergronden enigszins
kent. Ik zou tenslotte de wens willen uit
spreken dat dit foto boek ons zal leren zoe
ken naar de intenties waarmee eenmaal
deze massale kerk is gebouwd. Dit kan
een verrijking van het leven zijn.
H.
Trams op Walcheren
Een met veel toewijding voor het onder
werp en met grote kennis van zaken ge
schreven werk, verschenen ais nr. 8 in de
Zeelandreeks (Den Boer). Gedurende
meer dan een halve eeuw is de stoom- en
electrische tram een bekende verschij
ning op Walcheren geweest. Schrijvers
a/s Van Schagen en Viruly hebben er
over geschreven. Wist u dat er een Vlis-
singse en een Middelburgse tijd is ge
weest? Dit maakte een dubbele vermel
ding in de dienstregeling noodzakelijk.
Wij mogen de auteur, H. G. Hesselink,
bijzonder dankbaar zijn voor het vele dat
hij bij elkaar heeft gebracht.
M.P.d.B.
De Trams op Walcheren, uitg. Den Boer
Middelburg, f 19,50.