de vestiging van de eerste medische specialisten in middelburg (IV)
65
dat van 1902 tot 1920 in een hoekje
van de Gasthuisapotheek stond opge
steld en dat vanaf 1 909 doordechirurg
Schoute wordt bediend, is hoofdzake
lijk diagnostiek bedreven. Al direkt wor
den er niet alleen botfoto's gemaakt
maar ook al foto's van de borstorganen.
In 1898 demonstreert de toenmalige
„internist" Berdenis van Berlekom een
patiënt met een, door lues veroorzaak
te, ziekelijke uitbochting van de li
chaamsslagader. Als primeur voor Zee
land! laat hij een röntgenfoto van de
borstkas zien gemaakt met het eigen
toestel. Helaas is de foto technisch zo
slecht dat er niets met zekerheid op te
zien is. In 1 905 houdt Schoute, die dan
nog als internist aan het Gasthuis is ver
bonden, een voordracht voor de afde
ling waarin hij spreekt over het prak
tisch nut van het röntgentoestel voorde
diagnostiek en de therapie van de inter
nist. Schoute's eindconclusie luidde:
„onze houding zij die eener hoopvolle
verwachting".
Of er voor 1 920 met het Middelburgse
toestel ook therapie werd bedreven,
met name het bestralen van (kankerge
zwellen, is niet bekend. Wel werd er
voor 1920 door de Middelburgse art
sen radiumbestraling toegepast. Ook
dit uiterst kostbare en uiterst riskante
middel behoorde, evenals het eerste
röntgentoestel, tot het privé bezit van
de Middelburgse artsen. In de notulen
over 1 920 staat te lezen dat mevr. Bolle
tien milligram radium, die tot de nala
tenschap van haar man had behoord,
voor een bedrag van ruim f 10.000,-
aan het bestuur der Godshuizen heeft
overgedragen.
Straleninstituut
Aangemoedigd door de verbluffende
successen die de stralentherapie soms
nog vermag daar waar het chirurgisch
mes niets meer kan doen had Schoute
in 1919 bij het Gasthuisbestuur een
plan op tafel gelegd om in het Gasthuis
een modern straleninstituut te bouwen
dat als een regionaal centrum voor heel
Zeeland dienst zou kunnen doen. Het
plan van Schoute wordt door Bolle, die
in 1919 medisch bestuurslid van de
Godshuizen is geworden, krachtig ge
steund. Het bestuur gaat met het voor
stel accoord en dankzij het feit dat de
Godshuizen nog steeds over een geld
schieter kunnen beschikken, die bereid
is geld tegen een rente van een 'A%te
lenen, kan het plan in een record tempo
gerealiseerd worden. Medio I920 is het
straleninstituut, waarvan de bouw en
inrichting 27.000 gulden heeft gekost,
klaar. Hoewel het pas op 20 oktober
1920, met de nodige reclame, - het
moest immers als centrum voor heel
Zeeland dienen - wordt geopend, wordt
het direkt in gebruik genomen en wordt
al meteen een stralenarts aan het Gast
huis verbonden.
De ervaring die sedert 1896 met de
röntgenstralen en sedert 1 91 2 (Mada
me Curie) met de radiumstralen was
opgedaan en die geleerd had dat een
ondoelmatige toepassing ervan uiterst
schadelijk kon zijn, zowel voor de pa
tiënt als voor de arts die ze toepaste,
had er toe geleid dat de toepassing van
de röntgen en radiumbestraling al heel
spoedig in handen was gekomen van
een nieuw soort medisch specialist: de
stralenarts. De eerste stralenarts die
zich in Middelburg vestigde was dr. C.
Orbaan.
Constant Orbaan die op 26 februari
1 890 in Amsterdam geboren was, had,
na zijn artsexamen een specialistische
opleiding gevolgd aan het Amsterdam
se Anthonie van Leeuwenhoekhuis. Hij
had zijn opleiding afgesloten met een
onderzoek over: de behandeling van de
kwaadaardige gezwellen van de aman
delen in het bijzonder met röntgenstra
len en radium, waarop hij in 1920 ge
promoveerd was tot doctor in de ge
neeskunde. Als jong, gemobiliseerd, of
ficier van Gezondheid was Orbaan, in
1918, een aantal maanden ingekwar
tierd geweest ten huize van de Oostka-
pelse huisarts Bal. Hij zal tijdens deze
mobilisatiemaanden ongetwijfeld een
geregeld bezoeker van hetGasthuiszijn
geweest, waar vele jonge Officieren van
Gezondheid hun overmaat aan vrije tijd
nuttig probeerden te maken. Men mag
aannemen dat zijn toenmalige contac
ten met Schoute er toe geleid hebben
dat Schoute hem, in 1920, als candi-
daat stralenarts bij het bestuur der
Godshuizen voordraagt. Orbaan, die
met ingang van 1 juli 1920 officieel
wordt benoemd, krijgt in het Gasthuis
een merkwaardige status. Hij wordt in
de eerste plaats aangesteld als stralen
arts tegen een vast salaris van
f 3.000,- per jaar vermeerderd met het
deel van de nettowinst van het stra
leninstituut. Daarnaast krijgt hij ook een
officiële aanstelling als assistent van de
chirurg Schoute tegen een apart salaris
van f 500,- per jaar.
Naast een gespecialiseerd arts wordt
per 1 december 1 920, ook een gespe
cialiseerd verpleegster aan het stralen
instituut verbonden. Na de operatie-
zuster is zij de tweede verpleegster in
het Gasthuis met een gespecialiseerde
taak. Te vermelden valt dat deze rönt-
genzuster de allereerste verpleegkracht
in de zes eeuwen oude geschiedenis
van het Gasthuis is die buiten het „ge
sticht" mag gaan wonen.
Ter illustratie van wat er in de beginja
ren in het Middelburgse straleninstituut
omging een enkel cijfer. In 1921, het
eerste volledige bedrijfsjaar, werden er
1 89 röntgenfoto's gemaakt. Bovendien
werden er in dat jaar 3479 röntgenbe-
stralingen, 1647 hoogtezonbestralin-
gen en 15 radiumbestralingen gege
ven. Van de 1 85 nieuwe patiënten, die
voor behandeling werden aangemeld,
hadden er 69 een kankergezwel, 43 een
vorm van tuberculose en 51 een huid
ziekte. Van het plan om van het Middel
burgse straleninstituut een behande
lingscentrum voor heel Zeeland te ma
ken is al meteen niets terecht gekomen.
Door de vestiging eind 1 91 9 van N. A.
Henrard, die in Maastricht een gecom
bineerde opleiding tot radioloog-der-
matoloog had gehad, had Vlissingen
eerder dan Middelburg een eigen stra
lenarts.
Ook te Vlissingen apparatuur
Het bestuur van het, in 1 91 3 geopende,
St. Joseph Ziekenhuis, welk ziekenhuis
uiteraard al over een diagnostisch rönt-
genapparaat beschikte, had zich on-
middelijk bereid getoond om voor Hen
rard nieuwe apparatuur aan te schaffen.
Zodoende staat er, precies één maand
nadat in oktober 1 920 het Middelburg
se straleninstituut officieel was ge
opend, ook in de Vlissingse van Dis-
hoeckstraat een splinternieuw apparaat
voor röntgendieptebestraling opge
steld. De felle concurrentiestrijd tussen
