de vestiging van de eerste medische specialisten in middelburg (IV)
66
het Middelburgse Gasthuis en het Vlis-
singse St. Joseph, gevoed zowel door
godsdienstige als locaal-chauvinisti-
sche motieven, heeft zodoende tot ge
volg dat twee ziekenhuizen, die slechts
luttele kilometers van elkaar verwijderd
zijn, gelijktijdig in dure en niet dagelijks
nodig apparatuur investeren terwijl de
nog schaarse medische know how over
twee specialisten wordt versnipperd.
Een verspilling van (gemeenschaps)-
geld die, in de komende decennia, niet
de laatste zal blijken te zijn.
Ondanks deze Vlissingse concurrentie
was overigens het economisch rende
ment van het Middelburgse stralenin-
stituut, althans in de eerste jaren, verre
van ongunstig. Het winstaandeel dat
Orbaan over 1 921 kreeg uitgekeerd be
droeg namelijk f 4.660,53.
In 1924 wordt Orbaan belast met het
geven van het medisch onderwijs aan
de hoofdstedelijke leerlingverpleeg
sters, tevens wordt hij de vaste secreta
ris van een eigen Zeeuwse examencom
missie die voortaan in Zeeland de ver
pleegstersexamens gaat afnemen.
Gezien de prettige herinneringen die
vele oud-verpleegsters, die destijds aan
het Gasthuis zijn opgeleid, aan hem
hebben bewaard moet Orbaan een
goed docent en een plezierig examina
tor zijn geweest.
In 1926 gaat Orbaan, overigens maar
voor korte duur, als röntgenoloog in het
Goese St. Johanna werken, iets wat
door het bestuur der Godshuizen maar
met lede ogen wordt aangezien.
Met het vertrek van Schoute, in 1 927,
komt er officieel een einde aan Or-
baan's nevenfunctie als assistent van de
Gasthuischirurg.
In de komende crisisjaren worden er in
het Gasthuis onder druk van de Middel
burgse Officier van Justitie, baron van
der Feltz, die als vertegenwoordiger van
de gemeenteraad zitting had in het be
stuur der Godshuizen, de meest extre
me bezuinigingsmaatregelen doorge
voerd.
Orbaan, wiens vaste salaris in 1 925 tot
f 7.000,- was opgevoerd met verlaging
van zijn winstaandeel tot 7%, heeft in
de dertiger crisisjaren het zeer onple
zierige voorrecht gehad de enige spe
cialist te zijn wiens salaris - het was na
melijk hoger dan dat van de hoofdste
delijke burgemeester! - zowel tijdens
gemeenteraadsvergaderingen, als door
ingezonden stukken schrijvers, regel
matig publiekelijk ter discussie werd
gesteld.
Met ingang van 1 mei 1 936 wordt de
„dure" post van stralenarts, in het kader
van de doorgevoerde bezuinigings
maatregelen, opgeheven. Brongers, die
behalve internist en geneesheer-direc
teur ook al hoofd van het laboratorium
was geworden moet van nu af aan ook
de röntgenologie er nog bij gaan doen.
Nadat hij op een speciale afscheids
avond, waarop hem de gouden legpen
ning der Godshuizen wordt uitgereikt,
afscheid heeft genomen van zijn oude
werkkring verhuist Orbaan op 1 juni
1 936 naar Bilthoven waar hij opgeleid
wordt tot tuberculose-arts.
Op 1 mei 1 939 volgtzijn benoeming tot
keurend tuberculose-arts verbonden
aan het Centraal Bureau van Keuringen.
Hoofdrol
Al de allereerste keer datOrbaan, op 28
augustus 1920, op een bijeenkomst
van de Walcherse artsen verschijnt,
speelt hij een hoofdrol. Op een speciale
zomervergadering verzorgt hij, het
jongste lid van de kring en beoefenaar
van de jongste loot aan de medische
stam (de röntgenologie) geheel eigen
handig een middagvullend programma.
Na een inleiding over de natuurkundige
achtergronden van de radium en rönt
genstralen, gevolgd door een voor
dracht over de stralentherapie bij in-
operabele kankergezwellen, bezichti
gen de verzamelde Walcherse artsen,
onderzijn leiding, het nieuwe stralenin-
stituut.
In de komende jaren zal deze eerste
voordracht en demonstratie van Or
baan, die zich ontpopt tot een zeer ac
tief afdelingslid, nog door talloze wor
den gevolgd. Omdat een opsomming
van al zijn voordrachten voor niet-art-
sen weinig interressant is blijft deze
achterwege, zij geven overigens een
goede indruk van de snelle ontwikke
ling die de röntgenologie in de komen
de jaren gaat doormaken. In 1924
wordt door Orbaan, mogelijk op insti
gatie van Schoute, destijds voorzitter
van het Zeeuws Genootschap der We
tenschappen, een artikel in het Archief
van het Genootschap gepubliceerd. In
deze voor „leken" toegankelijke publi
catie zou een patiënt „herkenbaar" zijn
beschreven. Wegens de aantasting van
het, destijds sacrale, beroepsgeheim
heeft deze publicatie in de kring der
plaatselijke beroepsgenoten nog al wat
stof doen opwaaien.
Naast zijn talrijke didactische bijdragen
heeft Orbaan zich ook in het bestuurlijk
vlak voor de afdeling Walcheren ver
dienstelijk gemaakt. Toen hij, op 1 mei
1936 werd ontslagen was hij juist en
kele maanden voorzitter van de afde
ling. Op 1 januari 1 936 had hij het voor
zitterschap van Van der Bijl (huisarts te
Arnemuiden), die tien jaar lang de Wal
cherse artsen met vaste hand had be
stuurd, overgenomen. Het feit dat Or
baan op 1 januari de functie van voor
zitter aanneemt maakt het waarschijn
lijk dat zijn ontslag uit het Gasthuis, in
mei daaropvolgend, ook voor hemzelf
zeer onverwachts is gekomen. Na zijn
vertrek uit Middelburg zijn Orbaan niet
veel jaren meer toebedeeld geweest, in
het begin van de oorlog is hij in Den
Haag overleden.
De tuberculose arts
Tuberculose was, zeker in de 1 9e maar
ook nog in het begin van de 20e eeuw,
een van de allergevaarlijkste vijanden
van de volksgezondheid.
Nadat Robert Koch, in 1882, de bacil
laire aard van deze ziekte had aange
toond stond onomstotelijk vast dat tu
berculose een besmettelijke ziekte was
die door besmet sputum van mens op
mens werd overgedragen. Dit nieuwe
inzicht maakte het mogelijk rationele
maatregelen te treffen waardoor de
verspreiding van deze infectieziekte zo
goed mogelijk kon worden ingedamd.
In 1902 wordt, in Berlijn, een interna
tionale bestrijdingsorganisatie opge
richt, in 1 903 gevolgd door de oprich
ting van een nationaal Nederlands Cen
traal Comité. In de volgende jaren wor
den er in vele plaatsen in ons land plaat
selijke bestrijdingsorganisaties ge
sticht. InZeeland isVlissingen de eerste
gemeente waar, door de artsen Duyvis
en Smitt, aparte spreekuren gehouden
worden.
De Provinciale Zeeuwse Vereniging tot
