ZEEUWS TIJDSCHRIFT JAARGANG 32
nummer 2-1982
AANBIEDING EERSTE EXEMPLAAR VAN EERSTE DEEL
VAN DE ENCYCLOPEDIE VAN ZEELAND OP 24 MAART 1982
Tijdens een bijeenkomst in de Statenzaal
in de Abdij te Middelburg werd het eer
ste exemplaar van deel I van de Encyclo
pedie overhandigd aan de Commissaris
der Koningin in de provincie Zeeland, dr.
C. Boerden. De heer A. Teunis, eindre
dacteur van de redactiecommissie, sprak
tijdens deze bijeenkomst over het tot
standkomen van de Encyclopedie.
Drs. P. J. van der Feen, die van de aan
vang afzijn beste krachten aan het werk
heeft gegeven, bood het eerste deel aan
dr. Boerden aan met een overzicht van
vroegere beschrijvingen van Zeeland.
Hieronder volgt de tekst van de toespra
ken:
A. Teunis:
De laatste poging tot het schrijven van
een alomvattende geschiedenis van de
ze provincie werd kort voor de Tweede
Wereldoorlog ondernomen door Ds M.
van Empel, bibliothecaris van de Pro
vinciale Bibliotheek en zijn assistent H.
Pieters. Het eerste deel van dit werk
verscheen in 1 935, het tweede en laat
ste in 1 959. Tussen deze twee jaartal
len ligt een stukje tragiek. De delen ver
schenen in afleveringen. Van deel twee
waren er acht gepubliceerd toen de
oorlog uitbrak en van de gevolgen van
die oorlog heeft het boek zich eigenlijk
nooit hersteld. In 1 940 ging de Provin
ciale Bibliotheek in vlammen op, waar
door de auteurs van hun bronnen wer
den afgesneden. Na de oorlog vroegen
andere zaken om prioriteit. In 1 959 ver
scheen daarom een dubbele aflevering,
die het reeds geschrevene afrondde,
zodat tenminste deel II kon verschijnen.
De auteurs hebben daardoor hun pro
gramma niet kunnen volvoeren zoals zij
dit hadden gedacht. Ook de intekena
ren zaten met een probleem. Velen wa
ren door evacuatie, oorlogshandelin
gen en dergelijke hun losse afleverin
gen kwijt geraakt en de uitgever kon
vanwege diezelfde oorlogshandelingen
niet naleveren. Een volledige set van
„Zeeland door de eeuwen heen" is zo
een betrekkelijke zeldzaamheid gewor
den.
Ondanks deze tegenslagen geldt „Zee
land door de eeuwen heen" nog altijd
als een standaardwerk. De auteurs heb
ben veel boven water gebracht wat tot
dusver in archieven lag verscholen en
iedereen die zich interesseert voor een
systematische behandeling van het ge
beuren in deze provincie, zal dit werk
moeten raadplegen. Het feit dat „Van
Empel en Pieters" in deze streken een
duidelijker begrip is dan „Zeeland door
de eeuwen heen" zegt voldoende.
Niettemin blijft het feit, dat Van Empel
en Pieters aan de 20e eeuw niet zijn
toegekomen, terwijl juist in die eeuw
Zeeland op alle gebied meer verande
ringen heeft ondergaan, dan in de voor
afgaande. Binnen de kring van het Ko
ninklijk Zeeuwsch Genootschap der
Wetenschappen met name bij de werk
groep Historie en Archeologie werd dan
ook in de jaren '60 de behoefte gevoeld
aan een boek dat niet alleen het verle
den opnieuw onder de loep zou nemen,
maardatverledenzou doortrekken naar
de actualiteit van de jaren '80.
Hoewel het in die meimaand van 1 940,
toen de verschroeide archiefstukken
over de Balans dwarrelden, onmogelijk
leek dat er ooit nog enig zinnig histo
risch onderzoek in Middelburg zou kun
nen worden verricht, is het verrassend
om te zien hoeveel belangrijke publica
ties ten aanzien van Zeeland erin de na
oorlogse periode zijn verschenen. De
werken van Bouman, De Bruin, Dekker,
Gottschalk, Koch, Vlam, Wilderom, om
maar enkelen te noemen, hebben een
heel nieuw licht geworpen op de ont
staansgeschiedenis van de provincie en
haar verder wedervaren. Nieuwe we
tenschappen als historische geografie,
bodemkunde, planologie, sociologie en
ecologie, waarvan we voor de oorlog
nooit gehoord hadden, deden hun in
vloed gelden.
En dan die twee diep insnijdende ge
beurtenissen, waarvan we de gevolgen
nog steeds niet geheel hebben over
wonnen: de oorlog en de ramp van
V.l.n.r.: dr. C. Boertien, P. van der Veen, mevrouw dr. W. S. S. van der Feen-van Benthem Jutting en drs. P. J.
van der Feen.
