VELDZIGT: VAN BUITENPLAATS TOT KWEKERIJ A. F. Wennekes ■HphhhBI Ter inleiding Op de grens van het oude en nieuwe Middelburg, net over het Kanaal door Walcheren aan deOudeVlissingseweg, ligt kwekerij „Veldzigt". Momenteel biedt Werkplaatsen Walcheren hier ge handicapte werknemers buitenwerk. Maar de geschiedenis van het gebied van de latere buitenplaats „Veldzigt" gaat wel een paar eeuwen terug. Het behoorde tot de vrij- of haijmanlan- den, landen waarvan de eigenaren per oppervlakte niets of beduidend minder moesten opbrengen voor het onder houd van de dijken. Hun gebieden be stonden namelijk uit opwassen, opge komen in de scheidende wateren tus sen Oost-, West- en Zuidwatering, die doorvoorbedijking van het buitenwater afgesloten raakten. We spreken hier van de tijd in de 15e en 16e eeuw. Langzamerhand werd deze grond toch waardevol en geschikt voor landbouw en veeteelt. Vóór 1 530 bezaten de ambachtsheer lijkheden Noordmonster, Nieuwerker- ke, Mortiere, Welsinge, Oost-Souburg en Koudekerke ieder een gedeelte van „De Haijman". Na 1 530 ging „De Haij- man" tot de Stadsambachten van Mid delburg behoren. Als polder wordt „De Haijman" voor het eerst vermeld in 1 532, dan samen met de polder „De Mortiere". Middelburg verkocht „De Haijman" in 1679 waar schijnlijk wegens geldgebrek en kreeg haar in 1720 weer in bezit (toen het weer wat beter ging). Geografisch beeld Alvorens op de buitenplaats zelf in te gaan willen wij eerst een schets geven van het geografisch beeld van de om geving waar „Veldzigt" is gelegen. Op de stadsplattegrond van Middel burg door Jacob van Deventer (circa 1 550) staan in de hoek van de Schroe- weg naardeVlissingseweg een boerde rij, drie huizen (in rood) en daaromheen boomgaarden (in groen) afgebeeld. De overloper van de Westwatering (een boek om de opbrengst van polderlasten te bepalen) van 1 574 vermeldt: „zekere blokken onder het ambacht of heerlijk heid en omtrent de stad Middelburg, vrijland- of haijmanlanden". Vanuit Middelburg gezien lag dit ge bied buiten de Gortstraatpoort, later Vlissingsepoort geheten, gebouwd in 1 562, die in 1 597 werd vervangen door een nieuwe poort. De Vlissingsepoort werd in 1 867 gesloopt voor de aanleg van het Kanaal door Walcheren en de spoorweg. Na de poort kwam een brug over de vesten of singels, die in 1594 vervan gen werd door een nieuwe. Rechtdoor liep de latere Schroeweg, genoemd naar één der pachters van het gebied Pier Schroe, en naar rechts het voetpad naar Vlissingen, waar in 1631 klinkers op kwamen te liggen. Vanaf 1650 is sprake van de Vlissingse rijweg, die in 1 764 wordt verbreed en bestraat; in de 19e eeuw spreekt men van de Straat weg van Middelburg naar Vlissingen, tegenwoordig Oude Vlissingseweg ge naamd. 2) Een kaart van de Stadsambachten van Lenaert Pietersz. Wadde, 1 606, toont in de Haijman aan de oostzijde „den blok besuyden de stad Middelburg: 33 een papiermoolen met de bystaande huisinge, aencomende Jan Heydricx- sen en Jaques Verholen en 34 een huys aencomende de weduwe van Fernando Jacobsen Visscher."3) Aan de noordzijde van de „Pier Schroe- wech" vinden we op een kaart van de ambachtsheerlijkheden Haijman en Mortiere, circa 1 679 vrij haijmanland in den Haijman, blok D met als pachter Matthijs Jacobs, groot 55 gemet, 205 roeden (circa 22,66 ha).4). De tiendatlas van Walcheren van circa 1 691 met de ligging van tiendplichtige percelen toont ons op de kaart van de Pier Schroetienden een huis met boom gaard en zaailand op de hoek Vlissing- seweg-Schroeweg, het latere „Gater- nisse", een huis aan de Vlissingseweg, het latere „Welgelegen" (met boom gaard), een molen met boerderij aan de Schroeweg en op de plaats van het late re „Veldzigt", weiland met in het mid den een stuk zaailand.5) „Veldzigt" in de 18e en 19e eeuw Van „Veldzigt" is voor het eerst sprake in een akte voor schout en schepenen van Middelburg van 20 juni 1777, wan neer de keurschepen Jan Hendrik Slootman een hof en huis, genaamd „Veldsigt", aan de Buitensingel buiten de Vlissingsepoort verkoopt aan Dirk Wagtels, kapitein bij het College van Admiraliteit in Zeeland. De naam „Veldzigt" zal gekozen zijn Achterzijde van het huis in 1 980, links enkele werknemers.

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeuws Tijdschrift | 1982 | | pagina 25