VELDZIGT: VAN BUITENPLAATS
TOT KWEKERIJ A. F. Wennekes
■HphhhBI
Ter inleiding
Op de grens van het oude en nieuwe
Middelburg, net over het Kanaal door
Walcheren aan deOudeVlissingseweg,
ligt kwekerij „Veldzigt". Momenteel
biedt Werkplaatsen Walcheren hier ge
handicapte werknemers buitenwerk.
Maar de geschiedenis van het gebied
van de latere buitenplaats „Veldzigt"
gaat wel een paar eeuwen terug.
Het behoorde tot de vrij- of haijmanlan-
den, landen waarvan de eigenaren per
oppervlakte niets of beduidend minder
moesten opbrengen voor het onder
houd van de dijken. Hun gebieden be
stonden namelijk uit opwassen, opge
komen in de scheidende wateren tus
sen Oost-, West- en Zuidwatering, die
doorvoorbedijking van het buitenwater
afgesloten raakten. We spreken hier
van de tijd in de 15e en 16e eeuw.
Langzamerhand werd deze grond toch
waardevol en geschikt voor landbouw
en veeteelt.
Vóór 1 530 bezaten de ambachtsheer
lijkheden Noordmonster, Nieuwerker-
ke, Mortiere, Welsinge, Oost-Souburg
en Koudekerke ieder een gedeelte van
„De Haijman". Na 1 530 ging „De Haij-
man" tot de Stadsambachten van Mid
delburg behoren.
Als polder wordt „De Haijman" voor het
eerst vermeld in 1 532, dan samen met
de polder „De Mortiere". Middelburg
verkocht „De Haijman" in 1679 waar
schijnlijk wegens geldgebrek en kreeg
haar in 1720 weer in bezit (toen het
weer wat beter ging).
Geografisch beeld
Alvorens op de buitenplaats zelf in te
gaan willen wij eerst een schets geven
van het geografisch beeld van de om
geving waar „Veldzigt" is gelegen.
Op de stadsplattegrond van Middel
burg door Jacob van Deventer (circa
1 550) staan in de hoek van de Schroe-
weg naardeVlissingseweg een boerde
rij, drie huizen (in rood) en daaromheen
boomgaarden (in groen) afgebeeld. De
overloper van de Westwatering (een
boek om de opbrengst van polderlasten
te bepalen) van 1 574 vermeldt: „zekere
blokken onder het ambacht of heerlijk
heid en omtrent de stad Middelburg,
vrijland- of haijmanlanden".
Vanuit Middelburg gezien lag dit ge
bied buiten de Gortstraatpoort, later
Vlissingsepoort geheten, gebouwd in
1 562, die in 1 597 werd vervangen door
een nieuwe poort. De Vlissingsepoort
werd in 1 867 gesloopt voor de aanleg
van het Kanaal door Walcheren en de
spoorweg.
Na de poort kwam een brug over de
vesten of singels, die in 1594 vervan
gen werd door een nieuwe. Rechtdoor
liep de latere Schroeweg, genoemd
naar één der pachters van het gebied
Pier Schroe, en naar rechts het voetpad
naar Vlissingen, waar in 1631 klinkers
op kwamen te liggen. Vanaf 1650 is
sprake van de Vlissingse rijweg, die in
1 764 wordt verbreed en bestraat; in de
19e eeuw spreekt men van de Straat
weg van Middelburg naar Vlissingen,
tegenwoordig Oude Vlissingseweg ge
naamd. 2)
Een kaart van de Stadsambachten van
Lenaert Pietersz. Wadde, 1 606, toont
in de Haijman aan de oostzijde „den
blok besuyden de stad Middelburg: 33
een papiermoolen met de bystaande
huisinge, aencomende Jan Heydricx-
sen en Jaques Verholen en 34 een huys
aencomende de weduwe van Fernando
Jacobsen Visscher."3)
Aan de noordzijde van de „Pier Schroe-
wech" vinden we op een kaart van de
ambachtsheerlijkheden Haijman en
Mortiere, circa 1 679 vrij haijmanland in
den Haijman, blok D met als pachter
Matthijs Jacobs, groot 55 gemet, 205
roeden (circa 22,66 ha).4).
De tiendatlas van Walcheren van circa
1 691 met de ligging van tiendplichtige
percelen toont ons op de kaart van de
Pier Schroetienden een huis met boom
gaard en zaailand op de hoek Vlissing-
seweg-Schroeweg, het latere „Gater-
nisse", een huis aan de Vlissingseweg,
het latere „Welgelegen" (met boom
gaard), een molen met boerderij aan de
Schroeweg en op de plaats van het late
re „Veldzigt", weiland met in het mid
den een stuk zaailand.5)
„Veldzigt" in de 18e en 19e eeuw
Van „Veldzigt" is voor het eerst sprake
in een akte voor schout en schepenen
van Middelburg van 20 juni 1777, wan
neer de keurschepen Jan Hendrik
Slootman een hof en huis, genaamd
„Veldsigt", aan de Buitensingel buiten
de Vlissingsepoort verkoopt aan Dirk
Wagtels, kapitein bij het College van
Admiraliteit in Zeeland.
De naam „Veldzigt" zal gekozen zijn
Achterzijde van het huis in 1 980, links enkele werknemers.