over boeken/kroniek
30
posthuum ereburger van Zierikzee, be
waard. Waarom was ik nu wat teleurge
steld bij herlezing? Zijn ze al gedateerd,
zijn ze bij gebrek aan actualiteit toch te
vlak? Of was de keus niet pittig genoeg;
ik vrees het laatste. Van dialectgebruik
bijvoorbeeld is weinig, te weinig terug
te vinden. Soms slaat de vlam nog over,
zo bijvoorbeeld op pagina 40 (Toen) bij
de herinnering aan de watersnood.
Daar treft een zin als: „Bij de vloedplan
ken aan de Zierikzeese „kaai" zei men
half twaalf's avonds dat „ze het niet be
grepen". Maar f 1 7,50 voor 39 cursief
jes is ook niet goedkoop. En zoals zo
vaak houden uitgevers geen rekening
met oudere lezers, wier ogen niet al te
best meer zijn.
Ter gelegenheid van een tentoonstel
ling in het Stedelijk Museum van Vlis-
singen verscheen een voortreffelijke
uitgave „Wonen in Vlissingen", dat in
50 pagina's tekst, inclusief zeer talrijke
illustraties een overzicht geeft van elf
eeuwen Vlissings woonhuis R. J. W.
den Broeder, N. Out en C. H. J. Peters5).
Deze samenwerking van museum en
gemeentelijke archiefdienst heeft tot
een zeer geslaagd werkje geleid, dat
geen lacunes lijkt te bevatten, integen
deel in zijn beknoptheid volledigheid
heeft nagestreefd en nagenoeg bereikt.
Een verklarende woordenlijst met prij
zenswaard toegelichte vaktermen be
sluit een en ander. Zeer aanbevolen!
Van een al even degelijk kaliber, eigen
lijk nog nauwgezetter en minitieuzer
bewerkt en buitengewoon exact gedo
cumenteerd is „In en rondom „De
Schaepskoye"" door Jhr. G. Ploos van
Amstel6), een beschrijving van het in
ieder geval van meer dan ruim vierhon
derd jaar geleden stammende oude
pand aan de Lange Gortstraat, de eerste
en thans enig-monumentale ambtswo
ning voor een agent van De Nederland-
sche Bank N.V. Het is een boeiende ge
schiedenis geworden van een oud Mid
delburgs kapitaal pand, bewoners, ver
bouwingen, kunstzinnige inrichting en
bestemming en - alweer - voortreffe
lijk geïllustreerd.
Bij „Mijn naam is Elenbaas"7) zijn we
in de genealogische sector aangeland.
Dr. Els Elenbaas-Bunschoten, natuur
kundige, nog slechts 32 jaren oud, is
tien jaren met het onderzoek naar de
geslachtsnaam Elenbaas bezig ge
weest. Het hoofdgedeelte van het boek
handelt over de genealogie van de Elen-
bazen gedurende ongeveer vier eeu
wen. De stamvader is Cornel is Claes van
Stavenisse. Er wordt onder andere aan
dacht besteed aan de betekenis van de
naam (ging niet een scabreus Huygens'
versje over Klaas - êêlen baas?), de
verspreiding van de Elenbazen in de
loop der eeuwen, enige afleidbare sta
tistische gegevens en het Elenbaas-wa-
pen. Interessant (hoofdstuk 7) is dat de
familie zovele emigranten telt. Zo blijkt
dat van 1 600 tot halverwege de 1 9e
eeuw de Elenbazen Zeeland trouw ge
bleven zijn. Daarna hebben zij zich in
snel tempo en in grote getale over een
groot deel van de wereld verspreid. Van
de Elenbazen die de laatste dertig jaar
ter wereld zijn gekomen, is nog maar
een vijfde in Zeeland geboren. 97%
woont nu in Nederland en de Verenigde
Staten.
Voor zover de gegevens uit de Verenig
de Staten compleet zouden zijn (het
geen bij gebrek aan respons niet het ge
val kon zijn), blijken er vijf plaatsen te
zijn met 25 of meer inwoners Elenbaas,
namelijk Poortvliet, Sint-Annaland en
Amsterdam in Nederland, voorts Jeni-
son en Zeeland in Michigan V.S. 37%
van allen woont nu in deVerenigdeSta-
ten. Bij de algemene volkstelling van
Nederland in 1947 was meer dan 1
van de inwoners van Sint-Annaland een
Elenbaas. Tot en met de negende gene
ratie van de twaalf was de helft of meer
boer. In generatie twaalf maar 10%
meer. Opvallend is in de latere genera
ties hoevelen in de technische sector
„vererfd" zijn (ingenieur, metselaar,
timmerman). Prominenten lijken voor
alsnog zeer zeldzaam, wel de nodige
burgemeesters, artsen, dominees enz.
en niet te vergeten de grafisch kunste
naar Wally Elenbaas.
Het 236 pagina's tellende boek telt
nogal wat foto's. Het is niet vlekkeloos
van uitvoering en wat de vermelding
van bijzondere feiten ten aanzien van
betrokkenen betreft zou het ongetwij
feld voor interessante uitbreiding vat
baar zijn geweest, indien nog wat met
deze uitgave zou zijn gewacht. De
schrijfster heeft er echter de voorkeur
aan gegeven reeds tot publicatie - in
eigen beheer - over te gaan en vraagt in
een bijgevoegd velletje om kritiek en
aanvullende informatie.
Tenslotte vragen we aandacht voor de
(voortgezette) Zeeuwse kalender -
1984 - „Levende Herinneringen"
(Tholen, Sint-Philipsland, Noord-Beve
land) met veertien tekeningen uit deze
(schier-)eilanden van Trees Verwil-
ligen8). Door drie eerdere jaaruitgaven
(Walcheren, Zuid-Beveland, Schou-
wen-Duiveland) heeft deze reeks intus
sen een ruime en gewaardeerde be
kendheid weten te verwerven. De tek
sten aan de ommezijde van de pen
tekeningen zijn ook goed verzorgd,
hoewel niet vlekkeloos, 't Veer van Go-
rishoek ligt niet onder Poortvliet, maar
hoort bij Scherpenisse. En zijn er nu
twee of drie knechtshuisjes op de teke
ning van St. Philipsland en is het nu het
raadhuis of het rechtshuis in de tekst
over Oud-Vossemeer? De tekeningen
zelve trachten steeds karakteristieke
plekjes vast te leggen, waarbij ook -
denk ik - gemikt wordt op nostal
gische gevoelens van oud-bewoners.
Het goed recht van de tekenares overi
gens. Soms zou een tekening in een wat
ruimer kader te prefereren zijn geweest.
Opvallend goed is steeds de weergave
van bomen, terwijl zij ook „waterparti
jen" extra fraai weet te vertolken. De
prijs in deze jaarserie gaat naar de no-
vemberplaat: het bootje bij Anna-Jaco-
bapolder.
G.
1A. J. de Broekert: 400 jaar Hervormde Gemeente
te Oostkapelle, 1979.
2) F. v. d. Driest en J. C. van Winkelen: De Neder
lands Hervormde Kerk te Serooskerke (W,),
1983.
3) M. J. Goud en J. P. Sinke: Vergeet Zijn grote
daden niet, 1 983.
4) M. J. Bij de Vaate: Eilandmannen, 1 983.
5) R. J. W. den Broeder, N. But, C. H. J. Peters:
Wonen in Vlissingen, 1 983.
6) Jhr. G. Ploos van Amstel: In en rondom „De
Schaepskoye", 1983.
7) Els Elenbaas: Mijn naam is Elenbaas, 1983.
8) Trees Verwilligen: 1984, Levende herinnerin
gen, Zeeland 1 983.
