DE INTRODUCTIE VAN NICDLAAS DE CASTRO
ALS BISSCHOP-ABT VAN MIDDELBURG
De laatste abt van de Norbertijner Onze Lieve Vrouwe-abdij was tegelijk de eerste
bisschop van Middelburg. Hoe reageerde men in Middelburg en de Norbertijnen in het
bijzonder op zijn komst?
en toen kwamen er andere gedepu
teerden met het stadsschip, die een
schip vol met allerlei voedsel mee
brachten. Het schip was bevloerd en
behangen met tapijten, had twee tafels,
stoelen en verder alles om te kunnen
ontvangen, niet alleen een bisschop,
van wie ik de minste ben, maar zelfs een
koning, want er ontbrak niets van wat
nodig of gewenst is als bewijs van
grootheid en vrijgevigheid... En toen
wij tegen de nacht in Middelburg aan
kwamen, probeerden wij heimelijk in de
stad te komen, maar tevergeefs, want
toen wij om acht uur 's avonds er in wil
den gaan, was de kade vol mannen en
vrouwen die op onze aankomst wacht
ten. En men had veel lantaarns klaar ge
maakt om ons naar het huis van een ze
kere burgemeester die dicht bij de poort
woont te brengen. En deze had een
rustkamer klaar gemaakt die heel mooi
voor dat doel ingericht was. Intussen
werden allerlei lekkernijen uitgestald en
werd wijn geschonken, om het lichaam
te verkwikken en het hart te verblijden,
waartoe ons het aanzienlijke gezel
schap nodigde en aanzette, hoewel wij
niet afgemat waren. De volgende dag
werden wij na het opstaan begroet door
de secretaris(l) Hugo Bonte met een
welsprekende en pittige toespraak
waarin hij ons gelukwenste, terwijl de
magistraat en de aanzienlijken van de
stad bij de deurstonden. Daarna gingen
wij in bisschopsgewaad, voorafgegaan
door de geestelijkheid, de religieuzen
en het koor van de beide kerken van St.
Pieter en St. Maarten in processie naar
de kerk van St. Pieter waar het koor
fraai versierd was... Na de mis, die
door de deken van onze kerk plechtig
gezongen werd, gingen wij op dezelfde
manier naar het convent of de abdij,
waarin wij door Gods genade en goed
heid wonen. Er was een maaltijd klaar
gemaakt voor de gehele geestelijkheid,
niet alleen uit de stad maar ook uit de
naburige plaatsen. Wij ondervonden
daar opnieuw de vrijgevigheid van de
magistraat en de regenten die ons met
een vat wijn („dictum een voeder") ver
eerden
En zo informeerde en babbelde Nico-
laas de Castro, de laatste abt en de eer
ste bisschop van Middelburg, verder in
een latijnse brief van 17 januari 1562
aan zijn vriend Ghislain Schrijvers, grif
fier van het Hof van Utrecht. Alles wat
zich rond zijn ambtsaanvaarding af
speelde heeft deze burgermanszoon
met kennelijk genoegen ondergaanl
Maar hoe was het zo ver gekomen dat
Nicolaas de Castro die geen Norbertijn
was abt werd van de Norbertijner-abdij
en bisschop van Middelburg dat tevo
ren geen bisdom was?
De oprichting van de nieuwe bis
dommen
De oprichting van het bisdom Middel
burg, de dotatie met de Onze Lieve
Vrouwe-abdij en de aanwijzing van Ni
colaas de Castro tot eerste bisschop
maakten deel uit van een reeks afspra
ken tussen de paus en Philips II (1 559-
1561), afspraken die voorzagen in een
kerkelijke reorganisatie in de Nederlan
den en de financiering daarvan.
Philips II stond in 1 559 op het punt de
Nederlanden te verlaten, maar „Zijn
Majesteit, gereed om uitZeelandt, naar
Spanje over te schepen, ontving, tot
Middelburg, de tijding, dat de Paus, in 't
stellen van de aarts- en bisschopstoe-
len, haar volkomentlijk beliefd en bulle
daaraf verleend had." (P. C. Hooft)
Wat waren de motieven om te komen
tot een kerkelijke reorganisatie? De ker
kelijke indeling was sinds eeuwen on
veranderd en hield geen rekening met
bevolkingsgroei, noch met gewestelijke
of taalgrenzen. De bisdommen die er
waren ressorteerden onder de aartsbis
dommen Reims, Trier en Keulen, die
weer hoorden tot het Franse koninkrijk
en het Duitse keizerrijk. Dat betekende
bijvoorbeeld enerzijds dat de Franse
aartsbisschop zijn macht misbruikte
ten bate van de politieke doelen van de
Franse koning, anderzijds dat gelovigen
als gevolg van steeds weer uitbrekende
oorlogen jarenlang van hun bisschop
waren afgesneden. Vanaf het begin
heeft in het streven naar losmaking van
de vreemde aartsbisdommen het poli
tieke motief gedomineerd en parallel
met het streven van Bourgondiërs en
Habsburgers naar meer eenheid en
centralisatie liep dan ook de toenemen
de behoefte aan een eigen kerkprovin
cie. Maar daarmee verbonden heeft de
zorg om de gelovigen, het religieuze
motief, toch een rol gespeeld. In de zes
tiende eeuw kreeeg dat motief een gro
tere betekenis. De veldwinnende Refor-
Westhove zoals het voorkomt op het Panorama van Walcheren (Zelandiae Descriptio, ca. 1 550).
Westhove was het buitenverblijf van de bisschop-abt. een zeer aangename plaats, waar alles heel smaak
vol en voortreffelijk is ingericht. Dat huis heeft heel mooie kamers en wandelplaatsen, die goed genoeg zou
den zijn om een prins te ontvangen, en het is goed ingericht met bedden, rustbanken, met het nodige tin en
linnen, zodat het niet nodig is er huisraad in te brengen, maaralleen watversleten iste vernieuwen. Mijn voor
ganger heeft er een nieuw gebouw bij laten zetten dat nog niet klaar is, maar met Gods hulp in de volgende
zomer zal klaar komen. Ik trof daar een fatsoenlijk gezin, de huisbewaarder en zijn vrouw, die heel nauwgezet
zorg dragen voor wat dient tot smaakvolle instandhouding van alles wat er is." Aldus De Castro na een eerste
bezoek aan Westhove in zijn brief van 17 januari 1562 aan Ghislain Schrijvers in Utrecht.
■d
>4 r
X
if-'. 1 r JV
