„zonneveld" 1909-1984
88
gereed, zodat het medisch onderzoek
dadelijk door kon gaan", aldus het ver
slag.
In hetzelfde jaar - 1 946 - viel ook de
stichting van de school. Al met al was
het een jaar van wederopbouw en ver
dere ontwikkeling. Was het oude Wal
cheren goeddeels verdwenen, met man
en macht werd gewerkt aan de voorbe
reiding van de herverkaveling en de
herbeplanting. De terreinen rond „Zon
neveld" werden in orde gebracht. Ge
durende de zomer van 1 948 was er
weer een fraai gazon, omzoomd door
borders met rozen en bloemen. Het
veertigjarig jubileum kon met vreugde
worden tegemoet gezien. De kranten
knipsels laten ons niet in het ongewisse
over de jubileumviering in februari
1 949. Alleen plaatste de kroniekschrij
ver van de Zeeuwse Almanak in de Pro
vinciale Zeeuwsche Courant een kant
tekening: „En toch hebben die middag,
daar in Domburg, mijn gedachten het
meest vertoefd bij de lange, lange rij
van meisjes, van vrouwen, die al die ja
ren met wegcijfering van het eigen ik en
waarlijk niet om er beter van te worden,
- want verpleegsterssalarissen zijn laag
- al die patiënten en patiëntjes hebben
verzorgd. Ze kwamen en gingen en al
tijd als er gingen stonden er weer ande
ren klaar om dit grote werk der barm
hartigheid over te nemen. Gij moet daar
niet licht over denken. Gij en ik, we de
den het niet. Wij kozen liever wat an
ders. Maarzij hielden vol en gingen voor
en niemand buiten het zeehospitium
kende hun naam. En toch hebben ook
aan hun toewijding en liefde ontelbaren
hun gezondheid te danken. Daarom
voor de lange, lange reeks van onbe
kenden van deze plaats een eresaluut!"
„Zonneveld" 1909-1956
medisch gezien
1909
Voor mensen die leven in 1984 is het
moeilijk zich een voorstelling te maken
van de stand van de geneeskunde en de
medische zorg in het begin van deze
eeuw.
Als we toch enigszins willen begrijpen
wat Lize van den Broecke bezielde toen
ze op eigen kosten het Zeehospitium
„Zonneveld" stichtte, is het goed eerst
te proberen ons die tijd voor ogen te
stellen.
Het was een tijd dat zoo met twee oo's
werd geschreven en tusschen met sch,
maar de stijl van het eerste jaarrapport
klinkt best modern.
De verpleegkosten waren vastgesteld
op f 1,- tot f 1,50 per dag en daar ver
baas je je dan zeer over als je dat ver
gelijkt met het huidige tarief van
f 280,-. Bijzonder is dat het tarief van
1 909 tot 1 946 niet steeg! Er werden in
1909 21 patiëntjes opgenomen die ge
middeld 110 dagen in „Zonneveld" ver
bleven.
Er waren slechts vier diagnosegroepen:
1. Scrofulose, 2. Pré-tuberculose,
3. Tuberculose puim. incipiers (begin
nende longtuberculose), 4. Chirurgi
sche tuberculose (tuberculose van het
skelet).
Het is de moeite waard over de diagno
se wat meer te zeggen. Tuberculose
was in 1 909 één van de meest gevrees
de volksziekten. Er was geen behande
ling met medicijnen beschikbaar.
Streptomycine (1944) en PAS (1946)
kwamen na de tweede wereldoorlog en
INH in 1952!
In 1 882 had Robert Koch de tuberkel-
bacterie ontdekt nadat in 1 865 Villemin
had aangetoond dat de „Tering" (die
sinds 1837 tuberculose genoemd
werd) niet als een erfelijke maar als een
besmettelijke ziekte moest worden be
schouwd. In de 19e eeuw dacht men
dat licht, lucht en zon een genezende
werking hadden op tuberculose.
Sanatoria die voor het eerst in Duitsland
werden opgericht, werden in Nederland
nagevolgd en het eerste Nederlandse
sanatorium kwam in 1 897 in Davos tot
stand. In 1 903 werd het eersteCB (con
sultatiebureau voor tuberculose) opge
richt.
Van veel belang was natuurlijk ook de
ontdekking van de Röntgenstralen in
1895. Röntgenfoto's konden pas in de
jaren dertig worden gemaakt. In 1907
demonstreerde Von Pirquet de tuber-
culosereactie, die nog steeds bij de tu
berculosebestrijding van groot belang
is voor het opsporen van contactperso
nen. (Nu meestal de Mantoux-reactie.)
De BCG-vaccinatie kwam pas in 1921
ter beschikking als bescherming tegen
tuberculosebesmetting. Toch zei een
Nederlandse hoogleraar nog in 1935
tegen zijn studenten: „Heren, tubercu
lose is een bekeken zaak, we weten er
alles van, doch de behandeling is in fei
te even uitzichtloos als die van een
kwaadaardig gezwel!"
Tuberculose is een ziekte die in allerlei
organen kan voorkomen: in de huid, de
botten, de gewrichten, de nieren, de
darmen, de hersenen en natuurlijk ook
de longen. Verspreiding gebeurde
voornamelijk door patiënten met een
zogenoemde „open tuberculose", dit
was tuberculose van de longen. Be
smetting kwam ook tot stand door hoe
stende patiënten, vooral wanneer zij
met gezonde mensen in aanraking kwa
men in gesloten niet te lichte ruimten.
Tuberculosebacterieën houden niet van
zonlicht, zij sterven onder invloed van
ultraviolette stralen (zonlicht) snel.
In 1900 werden 720.000 mensen in
Nederland met tuberculose besmet.
50.000 werden echt ziek, waarvan
12.000 mensen overleden. Het bevol
kingsaantal in Nederland was in 1909
5,9 miljoen.
De tuberculosebestrijding kwam dus
pas na 1 900 op gang en het particulier
initiatief heeft hiervoor de eerste steen
gelegd. In 1 903 werd in Rotterdam de
„Rotterdamsche Vereeniging tot Hulp
en Steun aan Mindervermogende Tu-
berculose-lijders" opgericht die van zo
veel betekenis is geweest in de geschie
denis van „Zonneveld".
De eerste jaren van deze eeuw werden
dus gekenmerkt door een in de tweede
helft van de 19e eeuw opgebouwde
grote kennis van ziekten en hun oorza
ken, maar van gerichte behandeling in
strikte zin was nog slechts weinig spra
ke. Een uitzondering moet hiergemaakt
worden voor de chirurgische behande
ling die door steriele en antiseptische
operatietechnieken en sterk verbeterde
narcosemethoden enorm in opkomst
was. De industriële revolutie had in die
periode echter een grote invloed op de
gezondheidstoestand van de kinderen
in de grote steden gehad. De kinder
sterfte was buitengewoon hoog en was
volkomen vergelijkbaar met die in ont
wikkelingslanden nu. Daarbij was de