J. STAMPERIUSt
bij het 175-jarig bestaan van de wilhelminapolder
169
Schrijver en opvoedkundige
van grooten naam.
In den ouderdom van 77 jaren is te Zeist
overleden de heer J. Stamperius, opvoedkun
dige en schrijver van jongensboeken. Hij was
geboren te Wilhelmlnadorp, en op zijn veer
tiende jaar stond hij reeds als „kweekeling"
voor de klas, hetgeen in die dagen nog moge
lijk was. Intusschen bezocht hij de burger
avondschool te Goes, en op Woensdag- en
Zaterdagmiddag de „Oefenschool", een soort
van Normaalschool. In 1874 ging hij naar de
kweekschool te Haarlem, vier jaar later
slaagde hjj voor zijn onderwijzersexamen, en
na te Aalsmeer, Haarlem en Alkmaar als
klasse-onderwijzer te hebben gewerkt, werd
hij in 1893 hoofd eener openbare lagere school
te Amsterdam. In 1903 moest hjj om gezond
heidsredenen dezen werkkring opgeven, en
aanvankelijk in Tirol herstel zoeken; in
1906 is hij tot schoolopziener benoemd, en
als zoodanig heeft hij in het arrondissement
R'henen en later in het arrondissement Amers
foort gewerkt. H\j heeft dus het onderwijs in
de practyk in vele qualiteiten gediend. Even
wel, z\jn groote reputatie dankte hjj aan zijn
tijdschrift-artikelen en vooral aan zijn boeken.
Naar hem is dan ook de serie jongensboe
ken genoemd, die wij kennen als de Stam-
perius-bibliotheek, met 161 deelen, waarvan
hij zelf er ongeveer zestig geschreven heeft,
over het algemeen de bekendste en de beste.
Wij denken het eerst aan „Frans Naerebout",
het ten bate van het Dorus Rijkersfonds ge
schreven werk over den VHssdngschen loods,
die wel negentig menschen; uit de zee heeft
gered; voorts ook aan de „Japen-boeken" en
het werk over Prins Willem van Oranje ter
gelegenheid van Willem de Zwijgers* herden
king. Gedebuteerd heeft de heer Stamperius/
met „Het veerhuis aan de Oosten-Schelde",
dat ongeveer een halve eeuw geleden voor
het eerst verschenen moet zijn. Zelden heeft
een schrijver, op welk gebied dan ook, te ge
lijkertijd zoovele en zoo goede boeken
gepubliceerd. Natuurlijk zijn verscheiden er
van meermalen herdrukt.
genheid van het feit dat hij er vijftig jaar
eerder zijn intrede deed, een gelegen-
heidspreek. Deze preek is, voorzien van
een aantal zeer interessante aanteke
ningen, in druk uitgegeven.33)
Jaap van de bakker.34)
Eén van de mensen waardoor de Wil
helminapolder en het Wilhelminadorp
tegen het einde van de vorige eeuw
meer algemene bekendheid kregen,
was J. Stamperius.
Stamperius was één van de „drie Ja
pen", drie knapen die omstreeks 1870
als kwajongens van rond de twaalf jaar
door de polder trokken en dagelijks de
weg langs het kanaal naar Goes afleg
den om daar naar school te gaan.35)
Langs die weg, in het dorp en in de stad
beleefden de Japen hun grote avontu
ren, leverden zij slag met jongens van
andere scholen, plaagden zij de oude
vrachtrijder en vlogen ze als hazen naar
allerlei windrichtingen als de veldwach
ter zich liet zien. Hier, in deze omgeving
spelen zich de sterk autobiografische
„drie-Japenboeken" af van J. Stampe
rius, zoon van bakker en ouderling
Stamperius van Wilhelminadorp.
De aanleiding tot het schrijven van deze
avonturen was het grote gebrek aan
goede jeugdlectuur tegen het einde van
de vorige eeuw. De stijl waarin de
jeugdboeken uit die tijd geschreven
waren, was ronduit bedroevend en in
onderwijskringen werd hierover dik
wijls geklaagd. Ook toen sprak men
over onderwijsvernieuwing en in die
dagen ging het er om, los te komen van
de dreunende en hoogdravende stijl uit
de eeuw der predikanten-dichters,
waarvan het kind nauwelijks iets kon
bevatten. In de leesboekjes, die in die
jaren gebruikt werden, zegt bijvoor
beeld de vader tot zijn zoontje: „Ge
moet goed opletten, Cornelis, opdat Ge
wijs en bekwaam wordet
„Geef ons iets anders!", was de kreet
van de jonge onderwijzersgarde om
streeks 1 890 en één van deze jonge on
derwijzers was J. Stamperius, toen
schoolhoofd in Amsterdam. Omdat er
nauwelijks iets verscheen dat bruikbaar
was, besloot hij om het zelf eens te pro
beren. In de toen normale spreektaal,
ondertussen alweer sterk verouderd,
schreef Stamperius enkele jongens
boeken. De stof voor deze boeken ont
leende hij aan zijn jeugdherinneringen:
de avonturen met zijn twee vrienden. Bij
de verschijning waren deze boekjes
zeer modern en ze hadden een groot
succes.
STAMPERIUS.
De nieuwe Stamperius-school; herinnering aan „Jaap van de bakker", (foto M. de Goffau, 1984)
