KATS, ANNO DOMINI 1609 Dr. J. B. V. Welten
u - -
7'.
De handtekening van de dorpssecreta
ris Willem Pietersz Ketelaar, onder een
brief aan de Staten van Zeeland, geda
teerd 18 oktober 1609, roept nieuws
gierigheid op en prikkelt tot verder on
derzoek.
Die brief, nog geen half foliovel groot,
geeft een onverwacht uitzicht op de
nieuwe nederzetting Cats, ongeveer
tien jaar na de herdijking van de Oud
Noord-Bevelandpolder in 1598. Het
oude dorp Catz was in de jaren 1 530/
1 532 door de golven verzwolgen. Zo'n
zeventig jaar was Noord-Beveland drij
vende geweest en het oude dorp zou
nooit meer op dezelfde plaats herrijzen.
Nadat de Graaf van Hohenlohe besloten
had de polder te herdijken en er over
eenstemming was ontstaan met de ou
de ambachtsheren, werd er een kunst
matig portionaris-ambachtsheerlijk ge
bied afgescheiden van de rest van de
polder. Die scheidslijn is de huidige
Katse Groene Weg en ten oosten daar
van werd door die ambachtsheren de
nieuwe nederzetting Cats gebouwd. De
ambachtsheren van Cats, van wie Wil
lem van Cats veruit de belangrijkste
was.
Die nieuwe nederzetting, de „Prochije
ende Heerlijckheyt van Catz", beteken
de in 1609 nog niet veel: „Inden eer
sten seven huijskens van Cleijne waer-
de met noch negen Keetkens daer niet
dan aerebeijers in en woonen die quae-
lick tJaerelijcks eenich Cijnsgeit waer-
dich en zijn ghelick wel eenige vande
Eerweerdige heeren bekent is. Ende
noch bevonden ten platten Soo in Cats
als inde Ambachtsheeren Cavelen den
nomber van elff houven die Redelick
betummert zijn met propere huijssen
Ende Schueren ende noch drije huijs
kens van Cleijne waerde daer aerebei
jers in woonen. Aldus gedaen duert be-
geeren vande edele heeren Staeten
vanden lande van Zeelant ter presentie
van Schout ende Schepenen der pro
chije ende heerlijckheyt van Cats als
oock de gemeene ambachtsheren ca
velen in noortbevelandt ende in kennis-
se der waerheyt is dit bij onsen Secreta
ris onderteeckent desen 18e October
1609...
Willem Pietersz Ketelaer."
De schepenacten en de gerechtsrollen
van Cats, de kerkelijke Acta van Colijns-
plaat en andere bronnen, her en der ver
spreid bevatten de puzzlestukjes, waar
uit het dagelijks leven in het Cats van
die eerste jaren kon worden gerecon
strueerd, hetgeen wij elders uitvoerig
zullen publiceren.
Willem Pietersz Ketelaer was geboren
in 1 578 of 1 579 en secretaris van Cats
gedurende de jaren 1599 tot 1610.
Willem was de zoon van de boeren-
pachter Pieter Willemsz Ketelaer en van
Loenken Bastiaensdr en hij was ge
huwd met Geertruit Domus.
Zijn vader Pieter Willemsz Ketelaer be
hoorde tot de eerste boerpioniers van
het eiland en was een der gezworenen
onder de dijkgraaf Marinus Wercken-
det. Hij was waarschijnlijk afkomstig
van Zuid-Beveland, waar zijn broer Ja
cob Willemsz bezittingen had in
Baarland en Oudelande. Zoals zovelen
in de ambachtsheerlijkheid van Cats
was vader Pieter nog niet overgegaan
tot de gereformeerde godsdienst. Inte
gendeel, hij behoorde met zijn vrouw
tot die gehate mennonistische leer, die
in het verleden gelijkelijk met de Luthe-
rije, de swingelsen en later de calvi
nisten met strop en zwaard en vuur ver
volgd werd door de roomse inquisiteurs
en weer later, na de schoning van de ei
landen van die roomse leer, onbloedig
vervolgd werd door haar erfgenaam de
Reformatie.
Cats, een samenraapsel van mensen
van allerlei afkomst, herkomst en ge
loof. Een samenraapsel, nog niet tot
dorpseenheid gesmeed, van pioniers,
vluchtelingen en armoezaaiers. Die al-
Vvn'f vVV "V
'tis f7 a 7 t
-Wö "k O «7
'c
-VïWHf- >v®r<L_ %CK^ otJir^-b^A
,v*j 1'VCoor»v^ P V P
v ~C~)
yl+Hr tT2 A (-^n ^,1 „,-j.
S^tnLa.r</h^ A-f y H-® /C*y r r r
O iüy A&oci-vy
--£?re-y.w yUrO(«t.vp. JT
Q.~W7 fiZil Af
syp A J,
~~~y
S !/U'l/V rflsdy- (wC
;-r d
