de vesting veere in de franse tijd
door middel van een stenen beer. De
noordelijke stenen beer is bewaard ge
bleven, maar de zuidelijke, die een veel
ingewikkelder verloop had, is bij de
aanleg van het Kanaal door Walcheren
verdwenen. Een belangrijk verschil met
de oude omwalling is dat de toegangs-
bruggen nu midden op een courtine uit
komen, terwijl de oude bruggen in de
flank van een bastion lagen.
Bij nadere beschouwing blijkt dat het
handhaven van de oude omwalling een
omstreden punt was. Op deze tekening
is met dunne lijnen een vergroting van
zowel het Zanddijkse- als het Warwijk-
se bastion ingetekend en tussen deze
twee in is een geheel nieuw bastion
geprojecteerd. Dit heeft te maken met
een al twee euwen oude discussie, dat
de courtine tussen de beide genoemde
bastions veel te lang was voor een ef
fectieve verdediging.
In december van het jaar 1812 is de
nieuwe wal inclusief de hoofdgracht
voltooid. Met de aanleg van de ravelij
nen moet nog begonnen worden. Dit
beeld is weergegeven op de grootste
kaart die van de vesting Veere bewaard
is gebleven, (afb. 4). Hier valt direct de
bijzondere aandacht voor het buitenge
bied op en daarin schuilt ook de grote
waarde van deze kaart. Richten we
eerst onze aandacht op de vesting, dan
zien we dat een aantal elementen die
eerst tot het buitengebied behoorden,
zoals het Smidspad en de bebouwing
buiten de Zandijksepoort, binnen de
omwalling zijn komen te liggen. Op de
kaart uit 1811 (afb. 1) werden in het
stadje twee gebouwen aangegeven, die
ten dienste stonden van de vesting: het
Arsenaal aan de haven en het Hospitaal,
de voormalige Grote Kerk, die door de
Engelsen in 1809 was gevorderd. In
1812 zijn daar een aantal gebouwen bij
gekomen: het nieuwe buskruitmaga
zijn, dat geflankeerd wordt door een
verhoogde courtine en een viertal ka
zernes, achtereenvolgens gelegen aan
de Mijnsherenstraat, aan de Baljuw
straat en aan de Nieuwstraatter plaatse
van het latere Oranjeplein en tenslotte
de vleugels ter weerszijden van de
Campveersetoren.
De Montfoortsetoren, die bij hoogwater
door de zee omspoeld werd, staat er
nog. Op dit moment is ook de bebou
wing op het Oranjeplein nog niet ge
sloopt en hetzelfde geldt voor de hui
zenrij langs de Korte- en Lange
Noordzijde, zoals de kade werd ge
noemd links en rechts van het Arsenaal.
Deze bebouwing verdwijnt tussen
1813 en 1840.
Uit de vergelijking met de kaart uit
1 811 blijkt ook dat de Wijngaardstraat
aanvankelijk vlak langs de toren van de
Grote Kerk doorliep. Een heel blok is
gesloopt en in 1 81 2 ontstond de grote
binnenhof met de hoge ringmuur. Op
de kaart wordt duidelijk onderscheid
gemaakt tussen schip en transept ener
zijds en het oudere koor anderzijds. Dit
laatste werd in 1809 afgescheiden
door het dichtmetselen van de bestaan
de opening. Sindsdien kon de Hervorm
de eredienst hier voortgang vinden. Op
de franse plannen voor het Hospitaal is
dit oudere koor gemakshalve weggel. -
ten.
De Grote Kerk onderging een metamo -
fose. Allereerst betekende de invulling
met vijf vloeren in het schip en het tran
sept een gigantische ingreep voor het
interieur (afb. 5), maar ook de nieuwe
invulling in de gevel met ramen die co -
respondeerden met deze verdiepinge
betekende een forse wijziging in het
stedebouwkundige beeld van de omge
ving. Voorts blijkt in 1 81 2 de torenbe
kroning zoals deze is toegevoegd na de
brand van 1 686, halverwege te zijn a
gezaagd om plaats te maken voor het
nieuwe franse seinsysteem. Verrassend
is wel dat de onderste geleding, waarde
luidklok heeft gehangen, hier nog aar
wezig is. Op de vier hoeken stonden Io
nische zuilen, compleet met kapitee
Later zijn ook deze afgezaagd.
Het Arsenaalcomplex staat net zo wee
gegeven als op de kaart uit 1 811Deze
situatie kan verband houden met ee
verbouwingsplan, want in werkelijk
heid bezat het Arsenaal twee evenwijd
ge kappen, terwijl het halfcirkelvormig
Rondeel een open binnenplaats had. B
de engelse aanval in 1 809 was dit com
plex ernstig beschadigd, maar het is
kort daarop weer in oude staat her
steld l6).
Ter vervanging van het oude buskruit
magazijn in het Rondeel, werd in 1812.
een nieuw „Magasin a Poudre" ge
bouwd en hiervan is de tekening be
waard gebleven (afb. 6). F. A. van Maa
nen merkt in 1851 omtrent dit „bom
vrije kruidmagazijn" op, dat het er bin
nen zo bijzonder droog is In de gevel
waren openingen aangebracht waar
langs alleen ventilatielucht kon passé
ren. Het gebouw is blijven staan totda
Veere bij Koninklijk Besluit van 24 no
vember1861 als vesting werd opgehe
ven.
Het landschap rondom Veere
De grote kaart uit 1812 (afb. 4) geef
niet alleen een tijdsbeeld van het land
schap rondom devesting in dat jaar. We
zien hier ook een nauwkeurige weerga
ve van een oude onregelmatige verka
velingsvorm, die pas in het midden van
de 20e eeuw zou verdwijnen. Het doe
van deze kartering was echter niet geo
grafisch, maar vestingbouwkundig. De
schaal is 1:1000, terwijl de mees:
