david henri gallandat (1732-1782) één van onze „grote zeeuwen"
30
Een tweede behandeling is in het ge
nootschap voorgelezen en is later door
J. W. te Water in het Latijn vertaald ten
einde als these te dienen voor Gallan-
dat's promotie te Harderwijk onder de
titel: „Specimen Medicum Inaugurale,
de Sectione Caesarea. Harderovici
1775".
Gallandat's voorliefde voor de verlos
kunde blijkt ook uit andere publicaties
zoals: „Vroedkundige Verhandeling
over de wijze om een kind in de lijfmoe
der (uterus) te keeren, en bij de voeten
af te haaien." (Z.G.W. 1 e deel, blz. 483).
De stof is verdeeld in 23 paragrafen.
In 2 noemt en roemt Gallandat de ver
loskundigen Levret, Smell ie en Camper:
„Hun bespiegelingen zijn proefonder-
vindingen en op echte waarnemingen
gegrond
„...volgens de onbetwistbaare gron
den der hedendaagsche natuurkunde
betoogd
„Dit heeft hun aanleiding gegeven om
de geboorte der kinderen op eenen wis
kundigen voet te begrijpen."
De „moderne" trend naar de natuurwe
tenschappen is duidelijk uitgesproken!
(vlg. rede Rosenstein 1887!! 1e con
gres voor natuur- en geneeskunde).
Gallandat is dus een voorloper van de
exacte geneeskunde en wil overigens in
Smellie's voetsporen treden. Een prak
tische wenk is, dat geoefend moet wor
den op een door kunst gemaakte vrouw
(fantoom) om de handgreep van het
keeren te leren.
In 4 volgt de definitie van het keeren
en de vijf gevallen waarin de keering
nodig is (kunstbewerking). Daarna
volgt de reeks van eerdere schrijvers
over het onderwerp: Mauriceau, Van
Deventer, Van Hoorn, DeNijsen Plevier.
Gallandat spreekt van hun: „gebrekkige
behandelingen van de kunstgreep" en
gaat dan voort met Smellie die hij voor
treffelijk acht.
In 7 volgt Gallandat's eigen visie en
wijze van handelen. Hij onderscheidt
twee delen: de keeringe en de afhaalin-
ge.
Keeringe is Levrets preparation, daarna
volgt de „afhaalinge". Gallandat behan
delt nu stelselmatig de mogelijkheden
waarop het kind in de baarmoeder-
mond (lijfmoeder) verschijnt: rug, buik,
hoofd, hals, arm, hoe de keeringe of
verschikking tot stand komt en daarna
de afhaalinge.
In 22 bespreekt Gallandat het geval
wanneer de „verschikking" niet gelukt
is, waardoor de „afhaalinge" zeer moei
lijk wordt.
We lezen 22: „Wanneer het water
eenige tyd afgeloopen is, het kind groot
zynde, en door zijn lijfmoeder sterk be
kneld wordende, zal de afhaalinge (de
verschikking voor af niet gedaan zynde)
niet alleen zeer langduurig, moeylyk en
pynelyk, maar ook somtyds op die wy-
ze (5) onmogelyk zyn; 't geen de reden
is, waarom sommige vroedkundigen zig
dan verplicht vinden, eeh band om de
voeten, boven den enkel, te leggen, en 't
kind met kracht te keeren en af te haa
ien. Indien men de verschikking voor af
wel gedaan heeft (het geene my nooit,
in welk geval het ook zy, ondoenelyk is
voorgekomen) zal men nimmer in die
noodzaakelykheid gebracht worden, en
de afhaalinge zal dan gemakkelyker,
spoediger, veiliger en met minder pyn
gedaan worden."
Gallandat besluit met 23: „Dan 't is
mijn oogmerk niet geweest aan te too-
nen, wat anderen in soortgelijke geval
len moesten gedaan hebben, maar al
leenlijk de vereischte handgrepen te
begrijven, waar van ik den grond aan
den Heer Levret verschuldigd rekene."
Zo krijgen we nog even een indruk van
Gallandat's persoonlijkheid waardoor
zijn werken en streven gedragen wer
den.
Zoals eerder werd opgemerkt had Gal
landat in Vlissingen goede contacten
met niet-medici, Jean Guépin en Sa
muel Theodore Huet; belangrijke me
dewerkersvan hetTaal- en Dichtkundig
Genootschap „Conamur tennes gran-
dia", dat in 1753 was opgericht.
Verder de rector van de latijnse school,
Didericus van Cruysselbergen, die Joh.
Jac. Wagenaar in 1 754 was opgevolgd
en die behalve belangstelling voor de
klassieken, ook liefde voor de geschie
denis had en Samuel Eschauzier, predi
kant der Waalse gemeente in Vlissin
gen. De Franse kerk was tevens een le
vendig cultureel centrum! Gallandat
werkt in alle sectoren van het cultureel
leven positief mee. In 1 764 was in Vlis
singen een Nederlands Leesgezelschap
opgericht en in 1765 ontstond een
Franse leessociëteit bij Gallandat aan
huis (Guison 681
Tussen 1765 en 1768 moeten nieuwe
plannen in Gallandat gerijpt zijn, mede
door het succes dat hij in die jaren be
leefde met zijn medische cursussen
waardoor hij de moed vond tot het
stichten van een Maatschappij van K jn-
sten en Wetenschappen te Vlissincjen.
Deze stichting kan tot op zekere hoogte
beschouwd worden als een voortbou
wen op bestaande culturele centra ,a.
rondom de figuur van Guépin, maar an
derzijds berust het op de samenwer: ng
van Gallandat en Justus Tjeenk, die
sinds april predikant van de Engelse ge
meente in Vlissingen was. Burgemees
ter Izaak Winckelman nam het voor it-
terschap op zich.
Na ontvangst van de toestemming van
de Staten van Zeeland op 23 maart
1769 ontving de stichting de offic;Je
naam: „Zeeuwsch Genootschap der
Wetenschappen". Uit de afbeelding op
het zegel blijkt de blijvende verbonden
heid tussen Kunsten en Wetenschap
pen: de Zeven vrije kunsten.
Uit een Vlissings initiatief was een pro
vinciaal instituut voortgekomen en et
is nu een instituut van nationaal for
maat!
De eerste jaren stond het genootsch p
onder leiding van Izaak Winckelman
(voorzitter), Justus Tjeenk (secretaris)
en David Henry Gallandat (thesauri.').
Jean Guépin heeft de oprichting niet
beleefd.
In het stichtingsjaar van het Zeeuwsrh
Genootschap, 1769, logeert Beije
Wolff op Walcheren, vijf weken lang.
Waarschijnlijk heeft ze in deze zomer
vakantie Gallandat ontmoet, maar Je
vorm waarin dit gebeurd is, kennen we
niet. Eerst 3V2 jaar later (20 december
1773) begint hun briefwisseling.
Misschien hangt de lange aanlooptijd
(1769-1773) van de correspondentie
samen met het feit dat Betje wist van
Gallandat's briefwisseling in de Parijns
tijd met haar broer Laurens. Misschien
ook had Gallandat in 1 755 in verba d
met Gargon onvoldoende begrip ge
toond; we weten het niet.
De oorzaak waardoor Betje over de bar
rière heenstapte is het feit dat ze een
gezwel in haar mond bespeurde en grc-
te vrees had voor de haar aangeraden
operatie (MC.) Betje volgt Gallandat'
raad tot de ingreep niet op en uiteinde-
