het arsenaal te veere
142
5. Foto van het Arsenaal in 1 885, genomen vanaf de stadhuistoren. R.A.Z.
uitmaakte van de middeleeuwse ves
tingmuur. In de stukken uit 1 565 wordt
gesproken van ...„mitsgaders den
stereken thoren die daer achter tegens
responderen sa/"... Links vooraan zien
we nog twee woningen, waarvan één
voor de magazijnmeester bestemd was.
Tot 1795 was dit de woning van de
„Stapelier van Zeeland".
Over de persoon J. A. Frederiks is in dit
tijdschrift reeds een artikel verschenen.
Hij was in zijn tijd werkzaam als archi
tect en aannemer in restauratiewerken
in Middelburg. Bekende werken van
hem zijn de reconstructie van de Klove
niersdoelen en het terugbrengen van
drie van de vier vleugels van de kloos
tergang in het Abdijcomplex.
Overtuigd van de waarde van het Arse
naal als voorbeeld van 1 6e eeuwse mili
taire bouwkunst, heeft hij op eigen ini-
4. Plattegrond benedenverdieping. Opmeting A.
J. M. Mulder, 1881. Archief R.D.M.Z.
tiatief dit gebouw opgemeten en op te
kening vastgelegd (afb. 2). Drie teke
ningen van zijn hand, alle op schaal
1 1 00: de plattegrond, een zijaanzicht
en de voorgevel, vinden we terug in de
Topografische Atlas van het Zeeuwsch
Genootschap, deZelandia lllustrata, die
nu is ondergebracht bij het Rijksarchief
in Middelburg (R.A.Z.). Maar hij was
niet de enige die dit gebouw heeft op
gemeten. Hiervoor zagen we al dat de
Rijksadviseurs hadden aangekondigd,
dit gebouw „in teekening te laten bren
gen" en dat heeft geleid tot de opdracht
aan A. J. M. Mulder, die als Rijksarchi
tect verbonden was aan het Ministerie
van Binnenlandse Zaken. Hij heeft in
1881 zowel de Grote Kerk als het Arse
naal opgemeten. In het archief van de
Rijksdienst voor de Monumentenzorg
te Zeist bevinden zich drie calques,
waarop staan weergegeven: de voorge
vel van het Arsenaal op schaal 1 50
(afb. 3) en verder op schaal 1 100, de
zijgevel, de langs- en dwarsdoorsnede
en de plattegronden van de begane
grond (afb. 4) en de eerste verdieping.
Op de geveltekeningen zijn ook de na-
tuursteenlagen aangegeven.
De opmeting van Frederiks is iets een
voudiger en ook de onderlinge verschil
len maken duidelijk dat Frederiks niet
de tekeningen van Mulder heeft geco-
pieerd.
Vlak voor de sloop in 1 885 zijn er ook
foto-opnamen gemaakt van dit gebou
wencomplex. In verschillende archie
ven vinden we een serie van drie foto'
één vanaf de toren van het stadhu s
(afb. 5), één vanaf de overkant van de
haven (geeft hetzelfde weer als te teke
ning van J. de Quack) en dan is er nog
één genomen vanaf de wallen, zodat
hierop het Rondeel het duidelijkst te
zien is (afb. 6).
Victor de Stuers heeft een bijzondere
band met Veere ontwikkeld. Op gege
ven moment koopt hij zelf de Schots;
Huizen om deze voor de slopershame
te behoeden. Tijdens zijn bezoek aan
het stadje in 1 874 heeft hij een vlucht
ge opmeting gemaakt van het Arse
naal, gedateerd 30 Dec. '74 (afb. 7
Deze tekening is op schaal 1 200. B
het Rondeel is ook de rondgaande gale-
6. Foto van het Arsenaal in 1 885, genomen vanaf
de omwalling. R.A.Z.
