THE RITUALISTIC CONCEPTION
OF LIFE
To draw up a catalogue of differences between the
English and such or such of their continental neigh-
over de reniers
169
draagzaam tegenover onze medemen
sen, maar tevens tegenover het leven
moeten zijn, omdat het leven zich even
min als de mensen aan louter celebrale
schema's wil aanpassen."
De nationale synthese in de twee-een
heid of liever de twee-verscheidenheid
Staten-Oranje, is de leidslijn van het
ooek. Zijn conclusie over Oranje luidt:
„In het uur van hun zegepraal bewezen
de Prinsen meer dan partijganger te
zijn."
„Geschiedenis: doel en methodiek"
Uit Reniers verdere geschriften vermeld
ik nog slechts het van 1 950 daterende:
„History, its purpose and method". Ik
vind het een juweeltje van helderheid.
Het werk komt bij mij misschien mede zo
boeiend over, omdat hij niet alleen refe
reert aan collega's-geschiedkundigen
uit de Engelse, Franse en Duitse taalge
bieden, doch evenzeer aan zijn - ons
vaak zo bekende - Nederlandse colle
ga's en ons geregeld confronteert met
namen - in willekeurige volgorde - als
Huizinga, Geyl, P. J. Blok, Bussemaker,
Rosenfeld, Z. W. Sneller, J. W. Wijn,
Fruin, Jan Romein, Nuyens.
Uiteraard, zou ik zeggen, staat hij stil bij
de vergelijkende beschavingsstudie in
12 delen „A study of History" van de En
gelse historicus Arnold J. Toynbee
(1889-1975), die in die decennia in de
wereld der historici zovele pennen in be
roering bracht, niet in het minst die van
Dr. P. Geyl, die de schare der critici tegen
Toynbee's aanvoerde en vele aanhan
gers verwierf. Kort weergegeven') ver
weet Geyl zijn Londense collega onder
meer „dat hij de historische feiten voort
durend zou hebben geselecteerd en
geïnterpreteerd in dienst van een op
voorhand opgezet beschavingsschema.
Toynbee zou de complexiteit van het ge-
schiedgebeuren in een dwangbuis van
wetten en standaardpatronen hebben
gewrongen en zou geen oog hebben ge
had voor het unieke karakter en de vrij
heid van en in het menselijk handelen.
Volgens Geyl kon er dan ook geen twijfel
bestaan dat Toynbee een systeembou
wer en een deterministisch georiënteerd
profeet was.!
In zijn „Purpose and method" verklaart
Renier zich niet competent te achten
Toynbee's geschiedenisfilosofie (prach
tig geschreven, zegt hij wel) te critise-
ren. Hij vermeldt slechts twee feiten, die
hem wantrouwend maken over diens
methode en conclusies. In de eerste
plaats acht hij, wanneer Toynbee het
over de Lage Landen heeft, diens behan
deling kunstmatig en slechts benade
rend, zo niet slecht geïnformeerd. De an
dere pijl richt zich scherp op een veroor
deling van Toynbee's gebruik van my
thes en methaphoren, niet slechts om
diens denkwerk te ondersteunen, maar
als basis voor „subsequent reasoning
and classification". (Faust, Job, Yin en
Yang, Hyppolitus en Phoedra, Hoder en
Balder). „Spelen met mythologie", aldus
Renier's uitspraak, „leidt ons nooit ver
der dan mythologie. Het voorziet ons
van hypotheses - en wat doet dat niet -
maar het bewijst nooit." In hetvoetspoor
van Geyl, verwijt hij voorts Romein dat
deze zich - tegenstrijdig - een aanhan
ger van Toynbee verklaart en gelijktijdig
gelovig Marxist blijft, blijkbaar als ge
volg van „the spell of" a study of History.
Olive over Renier en zijn vrienden
Naar aanleiding van deze weergave van
enige ideeën aan te treffen in Renier's
werk, gelieve de lezer zelf te bedenken
of er van geantidateerd zijn sprake is.
Voor ons is het tijd terug te keren naar
zijn verdere levensgeschiedenis zoals
zijn vrouw die belicht. Zij ontmoet hem
voor het eerst in 1 935. Gustaaf's eerste
leven zou men kunnen zeggen, is dan
achter de rug, een vrijgevochten leven,
een jonge radicaal, vooralsnog pacifist
net als zijn levenslange studievriend uit
Gent, later Londen, David Hallett, studie
voor Doctor of Philosophy in Londen,
een bestaan opbouwend met schrijven,
een agentschap opzettend in Londen -
samen met David - voor Trans Radio,
getrouwd met Kate O'Brien, die hem
verlaat, gevolgd door jarenlange, ge
compliceerde Engelse scheidingsproce
dures. Was de vriendschap met Hallet
de gewortelde van jeugdvrienden, als
tweede en belangrijkste voor zijn ver
dere levensloop gold die tot Pieter Geyl,
eminent historicus. Geyl was na zijn
promotie naar Londen gegaan als cor
respondent van de NRC. Hij verbreedde
daar zijn journalisme tot een degelijke,
In what way the English completely differ from
human beings
