middelgrote steden en de sociaal-economische ontwikkeling; perspectief op middelburg 165 stratenpatroon, zijn door hun geleidelij ke ontstaan de fysieke reflectie van de ideeën, de activiteiten en de welvaart van de inwoners. Door de tijd heen, heeft zich een fraai cultuurlandschap ontwik keld, dat voor elke stad uiterst typerend is. Ondanks enkele gemeenschappelijke karakteristieken, is elke oude multi functionele stad een unieke schepping van een collectief van kunstenaars, be stuurders, ondernemers en bevolking. Er waren nog lokale en regionale verschil len in bouwwijze, ontwerp en materia len. De saaie uniformiteit van de moder ne stad is een gesel Gods, die de aarde straft voor de zonde van de schaalver groting en de massaproduktie. Het is niet voor niets dat tal van Ameri kaanse steden de fundamentele verrij king hebben erkend die kan optreden in dien men naar Europees voorbeeld oude gebouwen restaureert en de binnenstad weer als ontmoetingsplaats, als „agora", reconstrueert. In de VS was men bezig de ziel van de steden te laten omvormen tot ófwel alleen maar kantorencentrum, ófwel verpauperde woonbuurten. De opleving van de interesse voor stad en stedelijkheid heeft juist in de VS geleid tot een miljarden-investering in de bin nensteden. Wie nu steden als Boston, Baltimore of San Francisco bezoekt en vergelijkt met 20 jaar geleden, moet er kennen dat de Amerikanen weer ontdekt hebben hoe belangrijk de binnensteden kunnen zijn als ruimtelijk scharnierpunt voor de samenleving. Kennelijk erkent men wederom dat stedelijkheid een cul tureel erfgoed is, dat men niet zonder welzijnsverlies kan laten vervallen. Ster ker nog: men heeft ervaren dat de stads- verneiuwing heeft geleid tot een verras sende stimulans voor de economie. Mooie, gedifferentieerde binnensteden zijn attractief voor de bevolking en trek ken weer miljoenen bezoekers. In 1 983 trok de gerenoveerde Harbour Front van Baltimore ca 1 8 miljoen bezoekers aan, terwijl de stad enkele jaren daarvoor nog werd betiteld als een voorbeeld van een verpauperde stad. Juist Baltimore is een goed voorbeeld van twee aspecten. Ten eerste van de economisch uiterst relevante fysieke structuur en ten tweede van de enorme betekenis van een harmonieuze samen werking tussen gemeentebestuur en be drijfsleven. Reeds aan het einde van de vijftiger jaren was aldaar door een groep ondernemers gewaarschuwd voor de sociale economische consequenties van een verpauperde binnenstad. In de jaren zestig werd toen een langjarig ontwikke lingsplan opgesteld, op initiatief van een groep ondernemers, maar met een steeds enthousiaster reagerend ge meentebestuur. Men was zo realistisch om te beseffen dat een planningshori zon van 20 a 30 jaar nodig was om een fundamenteel herstel te realiseren. Nu er 20 jaar voorbij zijn, begint men plotse ling overal door te krijgen dat er succes is en daardoor komen de Amerikaanse en buitenlandse beleggers er als vliegen op de honing op af, om er ook een hotel, een conferentiecentrum, een recreatie centrum, een kantoor of een winkelcen trum te bouwen of te kopen. „Success breeds success", is daarvoor de typisch Amerikaanse uitdrukking. Voor ons is dit proces heel leerzaam. In Europa is de verpaupering van de bin nensteden lang niet zo ver doorgeziekt als inde VS. Daardoor zijn ook veel meer oude gebouwen blijven staan. Dat heeft als voordeel dat, nu er weer meer inte resse voor het unieke en historische be staat, er nog veel gerestaureerd kan worden. Als nadeel heeft het natuurlijk wel dat de monumenten duur zijn in het onderhoud en niet altijd even gemakke lijk voor hedendaagse functies zijn te bestemmen. Vooral door de gestegen energieprijzen is het gebruik duur. De Amerikanen hebben vaak alleen de ge vel laten staan en de binnenkantvolledig nieuw opgebouwd. Dat is overigens lang niet altijd verwerpelijk, als er van een soort gebouwen nog veel over zijn, of als het enig andere alternatief totale sloop zou zijn. De wederopleving van de oude stadsde len heeft een merkwaardige ondersteu ning gekregen van een nieuwe sociale ontwikkeling, namelijk dat wat in Ameri ka de „gentrification" wordt genoemd. Daarbij gaan stadsvernieuwing en de ontwikkeling van nieuwe leefstijlen hand in hand. De nieuwe generatie bin nenstadsbewoners is, in tegenstelling tot de vorige groep verpauperde bewo ners, juist betrekkelijk welvarend. Het is een sterk gedifferentieerde groep, be staande uit intellectuelen, kunstenaars, juristen, journalisten, ondernemers en dergelijke. Veelal zijn het ongehuwden of (tijdelijk) samenwonenden, geschei den personen of echtparen zonder (klei ne) kinderen. Meestal heeft de partner ook een eigen inkomen, zodat een rela tief luxe leefstijl kan worden gepracti- seerd. De renovatie of nieuwbouw in de Ameri kaanse binnensteden heeft de klein schalige bouwondernemers, winkeliers en de horeca een forse stimulans gege ven. Zowel in Boston, als in Baltimore en San Francisco, maar zeker in de wereld metropool New York, hebben de bin nensteden sedert 1 975 een opmerkelij ke transformatie ondergaan. Wie zou denken dat dit alleen maar een typisch Amerikaans verschijnsel is, komt bedrogen uit. De YUP's(de„Young Urban Professionals") zijn ook in Europa in opkomst. Het is de consequentie van een andere demografische en sociale structuur, van veranderende huwelijks moraal en van een veranderende econo mische structuur. De YUP's zijn een voorhoede-verschijnsel, waarvan de in vloed op cultuur, mode en economie niet te onderschatten is. Hun voorkeur voor de binnenstad is belangrijk, omdat zij in staat zullen zijn het negatieve image van de stad te doen ombuigen in positieve zin. De media-wereld en de marketing- circuits zijn dikwijls te vinden bij de YUP's. De toenemende participatie van vrouwen op de arbeidsmarkt kan de trend nog versterken. Het gaat niet om de meerderheid van de bevolking, maar om een belangrijk deel van de spraak makende gemeente. De meerderheid van de bevolking is ófwel te arm voor de ze leefstijl, ófwel heeft andere opvattin gen maar of ze willen of niet: ze onder gaan toch de invloed ervan, via de me dia. Ook in Middletown zullen er veran deringen optreden. Hebben we hiervóór een beeld ge schetst van de herontdekking van de fy sieke voordelen en de fysieke aantrek kingskracht van een rijk geschakeerde binnenstad, er zijn ook hele negatieve berichten mogelijk over de stedelijke ontwikkeling. Die komen van twee kan ten. Allereerst van de kant van arbeids marktdeskundigen en ten tweede van een aantal auteurs over technologische ontwikkelingen. Ik zal hierna vooral in gaan op de tweede soort.

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeuws Tijdschrift | 1985 | | pagina 7