SERVAAS EN BASTIAAN BOMME
Middelburgse amateur-sterrekundigen over het verschijnen
van de komeet van Ha!ley in 1835 Drs. J. P. Vaane
Gedurende de periode, waarin de ko
meet van Halley geregeld in Zeeland te
zien zou zijn geweest, indien een hard
nekkig aanblijvend wolkendek dat niet
bijna doorlopend zou hebben verhin
derd, kreeg ik een aantal handschriften
en kranteknipsels onder ogen, waarin
over het verschijnen van deze komeet in
1835 uitvoerig werd bericht1) - Ze waren
geschreven en verzameld door Servaas
Bomme (21.12.1767-1 1.9.1856) en
diens zoon Bastiaan (12.11.1802-
4.11.1 858), beiden geboren en getogen
te Middelburg, in welke stad zij ook hun
beroep uitoefenden.
Servaas, op 9 mei 1797 getrouwd met
Clara van den Broecke (25.4.1764-
22.6.1841), woonde in het huis „Klein
Ravestein" in de Lange Delft, als firmant
van de manufacturenzaak B. Bomme
Zn., die na het overlijden van zijn vader,
Bastiaan, was voortgezet door zijn moe
der, die in het aangrenzende pand „Het
Land van Belofte" woonde. Servaas
werd lid van de directie van de Commer
cie Compagnie. Hij was kerkeraadslid
van de Engelse Kerk aldaar en directeur
bij het Zeeuwsch Genootschap der We
tenschappen. Uit het feit, dat hij vrij
hoog was aangeslagen in de belasting,
die welgestelde ingezetenen moesten
betalen om dein opdracht van Napoleon
versterkte vestingwerken van Vlissin-
gen, Rammekens en Veere te helpen fi
nancieren 2), blijkt, dat de familie in zeer
goeden doen was.
Het echtpaar had vier dochters en een
zoon, Bastiaan. Servaas verrichtte in zijn
vrije tijd waarnemingen van hemelver
schijnselen en hij noteerde nauwgezet
gegevens over de weertoestand.
Bastiaan werd opgeleid tot de handel.
Hij trouwde op 1 1.7.1 834 met Clara van
den Broecke (6.3.1805-28.1.1860),
een dochter van Abraham van den
Broecke, een broer van zijn moeder. Ge
stimuleerd door de activiteiten van zijn
vader, aanleg en zelfstudie ontwikkelde
hij een gedegen kennis van de sterre-
kunde en van de wiskunde, die daarvoor
nodig was. In de Nieuwe Amsterdam-
sche Courant lezen wij naar aanleiding
van zijn overlijden o.a.: „Terwijl hij nog
de betrekking bekleedde van directeur
van het handelsentrepot, was hij ook lid
van het handelshuis Van den Broecke,
Luteijn en Schouten, en verder lid van
verschillende binnen- en buitenland-
sche geleerde genootschappen." Hij is
lid van de provinciale'en van gedepu
teerde Staten geweest, officier bij de
Schutterij en lid van de Kamer van Koop
handel en fabrieken. In die laatste func
tie komt hij voor op de lijst van directeu
ren bij het Zeeuwsch Genootschap der
Wetenschappen (1840-1858).
Vele familiegegevens zijn te vinden in
het „Journaal van de familie van Brou
wer", een handschrift geschreven door
de Middelburgse regent Hendrik Brou
wer in het begin van de 1 9e eeuw3). Ser
vaas en Bastiaan waren van hetzelfde
geslacht als Leendert Bomme (1727-
1 788), die vooral bekendheid genoot als
bioloog4), doch die tevens een observa
torium bezat, waarin hij de sterrekunde
beoefende5). De overgrootvader van
Leendert, Anthonie Bomme, geboren te
Veere (November 1 621en van beroep
schipper van Veere op Dordrecht, was
de bet-overgrootvader van Servaas.
Over de oorsprong van de in Zeeland
wonende Bomme's schrijft Hendrik
Brouwer: wij den Oorsprong van
deese Familie moeten zoeken, in de
Streeken van Picardien, waar uit in het
begin van de 1 7de Eeuw Een Stamvader
zoude ontvlugt zijn, om de geweldige
vervolgingen te ontgaan tegen de belij
ders van de Gereformeerde Godsdienst
die de zijne was." Verderop: „Van dee-
sen Stamvader, waar uit dus de talrijke
afkomelingen der Bomme's (voorheen
genoemt Bom) voortgesproten zijn, be
gint onze rekening. Wel dubieus dog
niet onwaarscheinelijk is het dat wij hem
te houden hebben, bij inzien van
tGeslagt Register, voor Cornelis Bom
me."
Uit de aantekeningen van Brouwer blijkt,
dat het de nakomelingen van de in Veere
gevestigde stamvader al spoedig zo
goed ging, dat velen ervan vrij hoog op
de maatschappelijke ladder waren ge
stegen.
Leendert Bomme, (Veere 1 655-Middel-
burg 1721), de grootvader van de hier
voor genoemde bioloog, had een tim
mermansbedrijf op de Korte Burgh,
waarlangs de kooplieden na afloop van
de beurs passeerden. Door „nieuw ge
timmer" voor zijn huis te zetten en daar
druk aan het werk te zijn kreeg hij al
spoedig zoveel klanten en „zulk een ver
basend aantal knegts, dat ik het getal
liever niet noemen zal". Hij was „Eerste
In april 1986
verschijnt de
komeet van
Halley opnieuw
Meester" in zijn beroep, na het maken
van een buitenlandse reis, in hoofdzaak
door Frankrijk. „En onder de vernuftige
uitvindingen die Hij opgesamelt en al
hier overgebracht heeft, is voorseker de
minste niet, de kunst om de Glaase rui
ten te vatten in Hout, in plaats van Loot".
De eerste proef daarmee werd door hem
genomen aan een huis „op de Rouaan-
sche Kaay".
Servaas Bomme (1718-1767), de
grootvader van de hier besproken Ser
vaas, was Lakenkoopman in het huis
„Het Land van Belofte" in de Langen-
delft. Deze heeft „zijn grootste Fortuin
gemaakt met het zogenaamde kleeden
van de militairen tot deese Provintie be
horende". De overgrootvader, eveneens
Servaas geheten (1682-1754), was
houtkoper, doch hij trad in 1 740 op als
advocaat in een rechtsgeding over de
schade, die op een Middelburgs slaven
schip was ontstaan doordat de „lading"
in opstand was gekomen. Daarbij ge
raakten 290 slaven „om hals". De kwe
stie was, of dat verlies kon worden be
schouwd als averij grosse.6).
Dat niet alles altijd koek en ei in de fami
lie was, blijkt uit de volgende aanteke
ning over Leendert Bomme (M'burg
1 71 6-Oostindië 1 7.woonde en
had een kruidenierswinkel in 't Huis Het
Goude Schild in de Kortendelft dog
heeft Helaas! om wandirectie de reijs na
het Peperland moeten ondernemen".
Dat Bastiaan al op vrij jeugdige leeftijd in
het voetspoor van zijn vader is getreden,
behoeft geen verwondering te wekken,
indien men beseft - gezien de massa's
aantekeningen, die Servaas heeft nage
laten - hoeveel uren deze aan zijn hobby
moet hebben besteed. Zijn aantekenin
gen getuigen meestal van grote nauw
gezetheid en ze beperken zich niet
slechts tot het noteren van hemelver
schijnselen en gegevens over de weers-
