het vergruisde beeld: het graf van rooms-koning willem II
44
i okavRSV- i.bovf
dAdVAMVniVKOMK
I KI l'Kl S'l." BAlAll bH
V '.'tA fvCüvM/XMrtfc:
tvur«.i vxRj:J
\vv».i. bCZ U.-r
il v.i.iytRL.-r l. v rJ-.U' loKit.v X Tt vv j
Cu\f /Mi ist »•'>-.
it ril Mi uvftffePmtft t/b,iVN-'-v'iv'.\ vtRC>
>1 tONCKII. I - tViVI.IL-A I.:. Kn
Illll ll) V -- I I UcNAXX AC^.tMHKL
V. t il. ia u k-' kw.vkc-ilak'.ui-l ftk i mt.t
CKI, l (CMWaV r>v A.o-T 1,-t'fc: :,t I It l.f
AK.OVl HÏ.M fjj.M, M \KM I tMM.1i X: L>.l'£v
m. 10. Tki.su.iv'i I Ai.sPVksais-! I'RIN
CT M WIMILU v AKI Hl.t'VC U\V;»1 R(CL
pi PMSKOï 7, L.Ml'LKLVp. DLS KOM At.NS
rxiO\> pj1.v a,M>. VMf.n
Grafschrift van Karei de Stoute, 1 558-1 562.
su het koorgestoelte zal zijn voorzien.
Voor de nieuwe inrichting van de koor
kerk heeft men een belangrijk kunste
naar aangetrokken, Jan Gossaert ge
naamd Mabuse, die naar de traditie wil
vijftien jaar aan het grote altaarstuk (re
tabel) voor het hoogaltaar geschilderd
heeft. Een lange periode maar afgewis
seld o.a. door een reis naar Italië en ver
schillende opdrachten. Op 9 december
1520 zag Albrecht Dürer het grote al
taarstuk met aan weerszijden een dub-
belluik. Ook voor andere delen van de
koorkerk maakte Gossaert de ontwer
pen. Studie van de context waarin deze
kunstwerken waren vervaardigd, maak
te het mevrouw Dhanens mogelijk het
altaarkleed (antependium) voor het
hoogaltaar te identificeren met dat in de
Koninklijke Musea voor Kunst en Ge
schiedenis te Brussel. Het altaarkleed
toont vijf maaltijden vermeld inde evan-
gelieën. Het geheel symboliseert de eu
charistie met nadruk op de rol van de
discipelen en naaste medewerkers.
Geen enkele van de oudste bronnen pre
ciseert het onderwerp van het altaar
stuk. De opstelling in het koor sug
gereert dat het object meer schools dan
emotioneel was en aangepast aan de
specifieke taken van de Norbertijnen die
actief waren in de parochiedienst en ge
richt op hetterugdringen van de ketterij
en over de transsubstantiatie. Mevrouw
Dhanens veronderstelt dat de grote gra
vure van de Gregoriusmis, naar een
compositie van Gossaert, de afbeelding
weerspiegelt van het altaarstuk en wel
van het centrale paneel, gebaseerd op
de nauwe verwantschap van het onder
werp op de gravure en de voorstellingen
op het altaarkleed. Het geheel vormde
een voorbeeldfunctie voor de Norbertij-
ner monniken.
Ongetwijfeld heeft volgens mevrouw
Dhanens Jan Gossaert, die in 1532
overleed, ontwerpen geleverd voor het
grafmonument van Willem II en zijn
echtgenote Elisabeth van Brunswijk-Lü-
neburg. Pas onder abt Floris van
Schoonhoven zal het sluitstuk van de ar
tistieke uitrusting, met name de vorste
lijke graftombe, in de jaren 1 542-1 546
worden uitgevoerd. Om het wandgraf,
dat met het meer bescheiden gedenkte
ken van gravin Ada een omvangrijk en
semble vormde, te visualiseren is me
vrouw Dhanens gaan vergelijken met
andere gedenktekens die een soortgelij
ke architectonische structuur hebben.
„Men mag zich de compositie van het
wandgraf enigszins voorstellen met een
soliede basis van voetstukken en plinten,
aan weerszijden de sprekende vertikale
elementen als zuilen en/of pilasters, een
horizontaal ba/kgestel, een hoogveld en
een bekroning, waarop en waartussen de
gebeelhouwde figuren, de heraldische en
decoratieve elementen, hun plaats von
den". Prof. dr. C. A. van Swigchem heeft
voor deze studie een ideeënschets bijge
dragen, die een belangrijke ondersteu
ning voor de visualisering vormt. De se
pulture van Willem en Elisabeth bevond
zich aan de zuidkant tegen de muur. De
schrijver van het handschrift van 1 559
is precies in de opgave van de gebruikte
materialen: albast, jaspis (gespikkeld
marmer), jais (git/zwart marmer) en ver
guldsel dat wel overdadig zal zijn toege
past. De beelden van Willem en Elisa
beth waren achter elkaar knielend voor
gesteld. De beschrijver van 1559 ver
meldt dat de manlijke figuur een keizer
lijke waardigheid uitdrukte en dat zijn
kroon een keizerlijke beugelkroon was
„zoals die toen voor een voorstelling van
Keizer Karei gebruikelijk was". De plaat
met het opschrift bevond zich onder de
sarkofaag als blikvanger ter hoogte van
het oog van de bezoeker. Twee allegori-
Ideeënschets van het grafmonument van Willem II
en Elisabeth van Brunswijk-Lüneburg, door prof. dr.
C. A. van Swigchem.
