het vergruisde beeld: het graf van rooms-koning willem II 45
sche figuren de Rechtvaardigheid en de
Vrede hielden de plaat op. Stuk voor
stuk worden dan de bekroning, de wa
pendragers, het timpaan, de zeven
deugden, de putti met wapenschilden,
het heraldisch programma en de epitaaf
van gravin Ada beschreven.
Over de eventuele kunstenaars worden
suggesties gedaan maar zekerheid is er
niet. „Hoe dan ook, de Middelburgse mo
numenten hebben zeker een belangrijke
plaats ingenomen in de ontwikkeling van
de Nederlandse beeldhouwkunst, meer
bepaald in die van het met beeldhouw
werken versierde grafmonument. En
men mag gerust stellen dat de kunst van
Cornells Floris erdoor beïnvloed is ge
weest. Het kortstondig bestaan van de
Middelburgse kunstwerken en hun onbe
kendheid in de kunstgeschiedenis hebben
tot heden verhinderd dat in te zien
Ten slotte het graf van Floris de Voogd,
nog bestaand in een nis tussen twee
steunberen van de zuidmuur, dat ten on
rechte als het graf van Willem II werd
beschouwd. Dit graf werd in 1817 ont
dekt door N. C. van Lambrechtsen van
Ritthem. Het verslag van de ontdekking
werd gepubliceerd in de Nieuwe Ver
handelingen van het Zeeuwsch Genoot
schap der Wetenschappen, 1 821Lam
brechtsen identificeerde het zonder
meer met het graf dat in 1542-1546
voor Willem was opgericht. „De opvat
ting als zou het grafbeeld van 1 542-
1 546 dagtekenen is sindsdien in on
bruik geraakt, om evidente redenen van
vorm en stijl. Maar de identificatie van
de voorgestelde persoon bleef tot heden
in omloop: treffend voorbeeld van het
taaie voortleven van misvattingen". In
overdrachtelijke zin is door het vinden
van de beschrijving van 1 559 het beeld
vergruisd: in de Koorkerkte Middelburg
is al lang niet meer het graf van Willem
II; hetgeen ons de oorlogstoestand van
mei 1940 heeft overgelaten is de
tombe van Floris de Voogd. Mevrouw
Dhanens voert overtuigende bewijzen
hiervoor aan. De tombe heeft niet het
gedeelde wapen van Willem, zij heeft
verder geen koninklijk of keizerlijk teken
en zij is duidelijk middeleeuws.
De letterlijke vergruizing van het renais
sancistische wandgraf van Willem II is
duidelijk. Ongemoeid gelaten door de
beeldenstorm van 1566, sloeg in de
nacht van 24 op 25 januari 1 568 de
bliksem in de Lange Jan. Doordat de
brandende spits op de houten gewelven
van de koorkerk viel, brandde de kerk
bijna geheel uit. Verloren gingen het re
tabel van Gossaert, het fraaie koorge
stoelte en de wapenschilden van het
Gulden Vlies. Van het wandgraf van Wil
lem II bleef nog iets gespaard. De koor
kerk kwam in 1574 in hervormde han
den en werd in 1 603 voor de eredienst in
gebruik genomen. De vijfzijdige koor
sluiting werd als consistoriekamer inge
richt. „Dat wat in 7568 van de grafmo
numenten was overgebleven werd toen
ongetwijfeld opgeruimd. Immers, in
1603 had de stadsregering het inzicht
Nisgraf van Floris de Voogd, overleden 1 258, teruggevonden in 1817.
Interieur koorkerk tijdens restauratie 1904-1909.
Rechts: nis graf Floris de Voogd.
een nieuwe sepulture voor koning Willem
te doen maken. Dit voornemen moest
wellicht een rechtvaardiging inhouden
voor het opruimen van de resten van het
monument die voor de consistoriekamer
hinderend waren. Overigens kwam van
het voornemen niets terecht, zoals dik
wijls in dergelijke gevallen, evenmin trou
wens a/s in 1625 toen het voornemen
werd herhaald. Nochtans is omtrent de si
tuatie van het grafmonument een traditie
blijven leven. Nog in 1751 wordt ge
schreven dat de koning in de abdijkerk be
graven is, naar men meent ter plaatse van
de consistoriekamer".
Summa summarum: mevrouw Dhanens
heeft een belangrijke studie gepubli
ceerd met een schat aan kunsthistori
sche gegevens. Het middeleeuwse graf
van Willem II is in 1492 vergruisd. Het
nieuwe praalgraf onderging in 1568
hetzelfde lot, in beide gevallen door
vuur. Sedert 1817 dacht men dat het
gevonden graf van Willem was. Dat
beeld is thans ook vergruisd. Wel is er in
1 955 een nieuw beeld van Willem II bo
ven de Gistpoort te Middelburg, aan het
uiteinde van de Abdij, geplaatst, een
schepping van prof. L. 0. Wenkebach.
Wij denken dat dit beeld door de studie
van mevrouw Dhanens een nieuw relief
zal krijgen.
