veere, centrum van een denkbeeldige wereld
103
KNOEIEN EN BLIJ ZIJN
„Spinoza's lijfspreuk was: bene agere et laetari. Nor
male vertaling: wel doen en blij zijn Het klinkt me
even iets te charitatief. Ik zou het liever wat vrijer ver
talen met: Zuiver doen en blij zijn. „Zuiver leven"
mag ook. Overigens: vertalen gaat nooit helemaal
evenwijdig. Ik was destijds verwoed Spinozist. Hij is
trouwens altijd mijn basis gebleven. Intussen zat ik
er wèl mee, dat die spreuk voor mij enige maten te
groot was. Vermoedelijk zou ik toch wel zomaar een
beetje blijven „rommelen". Ergo maakte ik de varia
tie: „knoeien en blij zijn" en verving bene doorzijn te
genstelling male. Het beeld ervan: het schipje, dat
met volle zeilen feestelijk tegen de klippen op vaart,
kwam toen vanzelf."
(uit een brief d.d. 24.2.85)
Beeldfiguren. Het ene heet bij mij een
gedicht, het andere... een prent".
Het heeft mij altijd verbaasd, dat Van
Schagen als beeldend kunstenaarzo be
trekkelijk weinig aandacht heeft gekre
gen; en, zou je haast zeggen, zo weinig
serieus is genomen. Evenals Jan Heyse
waarvoor hij een grote bewondering
had.
Een van de weinigen die het dubbelta
lent van Van Schagen praktisch van het
begin af onderkende en hem ook in z'n
verdere ontwikkeling regelmatig volg
de, was de kunstcriticus Hans Redeker.
Hij sprak over Van Schagen (in 1 960) als
„een uiterst fijn specimen van het zo
zeldzame genre der „dubbeltalenten"
die even goed schrijven als beeldende
kunst bedrijven... Een zo zeldzame fi
guur, die dus allerminst een schilderen
de schrijver of een literaire schilder is,
heeft recht op onze speciale belangstel
ling, vooral wanneer hij zoals bij Van
Schagen in hoge mate het geval is, als
derde faculteit beschikt over een uitge
sproken sterk ontwikkelde beschouwe
lijkheid
Zelf gaf Van Schagen zich regelmatig re
kenschap van wat hij in alle bescheiden
heid (en ook speelsheid natuurlijk) z'n
schrijverij en z'n prenterij noemde. In
een brief aan Sari Góth (in 1965) zegt
hij: „Letterkundig ben ik verder dan
„beelderig"; met het schrijven ben ik wel
tot een soort zuiverheid geraakt, die ik
mag begrijpen misschien als een vervul
ling van mijn „Schicksal", dat wat in
knop in je zit van den beginne af en
waarvan de ontvouwing dus eigenlijk je
levensopdracht is... Op beeldend ter
rein ben ik alleen maar onderweg. Waar
heen weet ik niet en het wordt een beetje
kort dag, om daar nog achterte komen".
Van Schagen wastoen bijna 75. Met een
verwijzing naar Giacometti zegt hij dan
in diezelfde brief: „Je kunt alleen wat be
reiken als je jezelf beperkt tot een klein
terrein
Enfin, we weten nu, dat de grote stroom
van z'n unicadrukken en vloeisels toen
nog moest losbarsten en dat, in de onge-
veertien jaar daarna, ook deed gelukkig!
Van het begin af aan heeft het Comité
Van Schagen voor ogen gestaan, het zo
genaamde dubbeltalent van J. C. van
Schagen mede voor het voetlicht te
brengen. Vandaar de grote expositie
vorig jaar in Rotterdam bij de presentatie
van het eerste deel van „Archief Van
Schagen", en de bescheiden expositie
hier in „De Schotse Huizen" bij de pre
sentatievan het tweede deel dat, zoals ik
al eerder aangaf, ook van groot belang is
voor onze kijk op Van Schagen als beel
dend kunstenaar.
Er is nu geen tijd om dit thema verder uit
te werken. Maar volgend jaar, bij de pre
sentatie van het derde en laatste deel,
zal dat hopenlijk wel gebeuren. In de
eerste plaats door een grotere expositie
in Middelburg, die met de Zeeuwse Bi
bliotheek, het Zeeuws Museum en het
Nederlands Letterkundig Museum in
Den Haag, wordt voorbereid. In de twee
de plaats zal in Domburg op zaterdag
2 mei 1 987 een symposium worden ge
houden in het Badpaviljoen, waar de fi-
guurVan Schagen met namezal worden
belicht vanuit z'n Zeeuwse achtergrond,
als literator, en als beeldend kunstenaar.
Dit evenement wordt in nauwe samen
werking met de gemeente Domburg
voorbereid.
Bovendien zal in deel III, naast corre
spondentie en een bibliografie, een ka
tern beeldend werk van hem worden op
genomen. De afgelopen weken hebben
we nog een soort bliksemactie gevoerd
onder een aantal Van Schagenliefheb-
bers om te bereiken, dat een deel van de
reproducties in deel III in kleur kan wor
den opgenomen, door ze voor f 500,-
per stuk te laten adopteren. U kunt daar
nog aan mee doen, graag zelfs, maar het
is bijzonder verheugend, en we zijn ook
heel erg dankbaar, dat op dit moment 14
van de beoogde kleurreproducties nu
zijn geadopteerd. Ook met dit onderdeel
van ons project hopen we Van Schagen
als beeldend kunstenaar recht te doen.
J. C. van Schagen, Chris voor z'n vrien
den, is niet meer.
Sjoe was moe, al heel lang. „Zo moe als
de appel die niet meer weet hoe hij ver
der zal hangen Hij doet zelf niet meer
mee. Maar we nemen geen afscheid,
want in zijn eigen woorden:
"hij zal suizen in de bladeren
hij zal spreken in de zee,
hij zal ademen in de nacht,
hij zal roepen in de wind,
hij zal wezen over tijd en wereld".
Zeeuws Tijdschrift 1 954.