monument voor een verwoeste stad en een verwoest eiland middelburg 1940, Walcheren 1944 83
De Schelde krijgt gebrek aan opdrach
ten. De Marine dreigt uit Vlissingen te
vertrekken evenals de Maatschappij
Zeeland. Bij gebrek aan arbeidskrachten
- een algemene klacht, ook in de land
bouw - komt de vliegtuigfabriek niet
naar Vlissingen. De Vitrite in Middelburg
is zijn afzet kwijt en heeft te weinig
brandstof. De Zeeuwse Confectiefabriek
kan geen meisjes krijgen en kondigt zijn
vertrek aan. De regering wil zijn mede
werking verlenen ontmantelde Duitse
industrieën naar Zeeland over te bren
gen. De beurtschippers, de haringvis
sers en de vlassers - een exportverbod
kunnen geen zaken doen.
Van Melle in Breskens - 400 werkne
mers - zal naar Rotterdam vertrekken.
De klompenmakers hebben vervoer op
België en kunnen geen iepen krijgen of
ze hebben iepen en beschikken niet over
vervoer.
Later vertelt de voorzitter van de ktom-
penmakerspatroonsvereniging in Ciinge
tegen Prins Bernhard dat hij er vergeefs
wei tien bordelen voor heeft afgelopen.
Na de bevrijding wordt Rotterdam ge
teisterd door stakingen, georganiseerd
door de communistische Eenheidsvak
centrale, maar in Zeeland slaat dit niet
aan. Premier Schermerhorn dreigt het
leger in te schakelen. Er wordt overwo
gen een arbeidsplicht in te stellen voor
werknemers en werkgevers (sic!). De
ZLM - altijd haantje de voorste - organi
seert in het voorjaar van 1 946 al weerde
eerste landbouwdagen, signaal van her
stel toch. De landbouwmechanisatie
gaat in versneldetred door. Door lage lo
nen en slechte kleding zien de boeren
hun landarbeiders naar de droogmaking
uitwijken. Ook andere gevaren dreigen.
In april 1945 vindt de 12-jarige Louis
Maljers in een dakgoot in de Station
straat in Middelburg een coloradokever;
hij moet nu 53 jaar zijn, Louis bedoel ik.
Walcheren krijgt de primeur van een
grootscheepse herverkaveling, gevat in
een speciale wet. Pas later komt bij ruil
verkavelingen elders in Zeeland het mi-
lieuverzet hiertegen. Bij de eerste teke
nen hiervan hoor ik Commissaris De Ca-
sembroot zeggen: de ruilverkaveling bij
Axel kan, denk ik, niet doorgaan; er
schijnt een bever te zitten.
Cultureel is er enige opleving. De
Zeeuwse Volksuniversiteit wordt opge
richt en richt zich met lezingen vooral op
de volksopvoeding. In Middelburg
speelt de film „In de tuin van Allah" met
Dietrich en Boyer. Kinderen beneden de
achttien worden in die tuin niet toegela
ten. Geallieerde soldaten krijgen een Li
berty Variety Show aangeboden. Ik lees
in de krant terug dat ik de master of cere
monies ben geweest. DeTribunalen ver
oordelen de veelal kleine politieke delin
quenten.
Over de toekomst wordt diep nage
dacht. De Stichting Herstel Zeeland
wordt opgericht, voorloper van het Eco
nomisch Technologisch Instituut. Ze
houdt zich onder meer bezig met de toe
wijzing van autobanden en de miezerige
schadevergoedingen. De Stichting Her
bouw Walcheren en het Streekbureau
Walcheren zetten zich in voor een plan
matige opbouw. Het zelfde doet de
Snelcommissie Walcheren met een
baanbrekende planologische studie. En
niet te vergeten de internationale actie
„Plant een boom op Walcheren".
Begin 1946 verschijnt de brochure „Er
op of er onder" van de ingenieurs De
Vink en De Ranitz. Zij geselt de apathi
sche instelling en geeft lijnen aan voor
een vernieuwing van de economie. Op
vallend is het al eerder gedane voorstel
de Bevelanden en Walcheren - het late
re Drie-eilandenplan - met elkaar te ver
binden.
Ook wordt de strijd tegen het sterke
geografische particularisme aangebon
den: het land van Hulst tegen Hulst,
Hulst tegen Terneuzen en Temeuzen te
gen de „regenten van Middelburg". Daar
zijn we nog niet ver in gevorderd.
Uitbreidingsplannen komen tot stand
voor Middelburg - met een nieuwe brug
over het kanaal en een rondweg ter
hoogte van de begraafplaats! -, voor
Vlissingen en - door metselaar Roelse -
voor Westkapelle. In 1947 neemt de
Maatschappij voor Nijverheid en Handel
het initiatief tot een groot congres over
de Toekomst van Zeeland, dat velen
heeft geïnspireerd.
Wie op deze geschiedenis terugblikt
doet dat met de vertedering die zich
vandaag manifesteert. De misère is ver
geten.
Niemand rekent meer op de terugkeer
van althans deze dingen. Dit was een
chaotisch verhaal over een chaotische
tijd. Zeeland werd langzaam wakker.
Maar het zou tot de schok van 1 953 du
ren voor het voorgoed zou ontwaken.
Omtrent 1960 wordt het eindelijk be
trokken bij het regionale industrie- en
recreatiebeleid. Het aloude economi
sche Schelde-landschap herstelt zich.
Het bestuur is dan tot het inzicht geko
men dat alle structuren moeten worden
aangepast. Ook in de concentratie van
gemeenten, polders en waterschappen.
Verdienen de jaren 1 940-1 970 niet uit
voeriger te worden geboekstaafd? Ik
meen van wel, maar dan geldt dit uit
drukkelijk ook voor de gehele sociaal-
economische geschiedenis van onze
provincie.
Daarvoor is tot nu toe te weinig belang
stelling geweest. Stof en talent genoeg.
En het provinciaal bestuur van onze da
gen zou wel voor de inzet kunnen zorg
dragen.
Maar het minste zou toch zijn een monu
ment voor een verwoeste stad en een
verwoest eiland. Met een burgemeester
beeldhouwer moet dit kunnen.
