DE STOELENDANS OM DE
WETHOUDERSZETELS:
Drs. Peter Joosse
verschuivingen in de Zeeuwse gemeentepolitiek
In 13 van de 30 Zeeuwse gemeenten is de samenstelling van de colleges van burge
meester en wethouders (b en w) na 29 april 1986 gewijzigd. De gemeenteraadsverkie
zingen van 19 maart en de daarop volgende 42 dagen, waarin de collegevorming
beslecht moest worden, zijn ook aan Zeeland niet onopgemerkt voorbijgegaan. Soms
waren de veranderingen spectaculair en onverwacht, zoals bijvoorbeeld in Vlissingen,
waar de PvdA de samenwerking met het CDA verbrak en in de VVD een nieuwe
coalitiepartner vond. De reacties waren soms ongemeen fel: „ondemocratisch",
„wanverhoudingen", „socialistische machtshonger", „arrogantie van de macht" V-
Het leek wel alsof er een stoelendans om de wethouderszetels had plaatsgevonden,
waarbij slimheid en tactiek hoogtij vierden.
1De zetels
Welke verschuivingen hebben zich nu
precies voorgedaan? De optelsom van
de verkiezingsresultaten in de Zeeuwse
gemeenten (zie figuur 1) laat een be
scheiden verlies zien voor CDA, VVD,
SGP/RPF/GPV en „klein links". Wat gro-
terwas het verlies bij de plaatselijke par
tijen (groeperingen zoals Gemeentebe
langen en persoonlijke lijsten), waarmee
aangegeven is dat ook de Zeeuwse ge
meentepolitiek steeds meer beheerst
wordt door (plaatselijke afdelingen van)
landelijke partijen.
De enige partij die, over de gehele linie
bezien, winst behaalde was de PvdA. Het
aantal raadszetels voor de sociaal-de
mocraten in Zeeland steeg zeer fors: een
toename van 1 7.
Op 29 april bleek de PvdA er wonderwel
in geslaagd die verkiezingswinst om te
zetten in een spectaculaire toename van
het totale aantal wethouderszetels in de
Zeeuwse gemeenten. Er kwamen maar
liefst 8 PvdA-wethouders meer dan in
Bron: PZC, 20 maart 1986, 24 april 1986, 30 april
1982. Voor het CDA was er een sterk
verlies van in totaal 7 wethouders.
De „socialistische doorbraak in het Zui
den" lijkt daarmee ook in Zeeland te heb
ben plaatsgevonden, met als resultaat
dat de PvdA - weliswaar sterk gegroeid,
maar in raadszetels gemeten niet Zee-
lands grootste partij - de meeste wet
houders levert (drie meer dan het CDA).
Is er daarmee sprake van „wanverhou
dingen"?
In de meest rechtse kolommen van fi
guur 1 is een berekening gemaakt van
wat hier de „wethoudersscore" ge
noemd wordt: het aantal wethoudersze
tels gedeeld door het aantal raadszetels.
Een totaal aantal raadsleden van 41 6 op
een aantal wethouders van 75 betekent
dat er in Zeeland - het klinkt wat gekun
steld - per raadszetel gemiddeld 0,18
wethouderszetel beschikbaar is. Uit de
cijfers van 1 986 blijkt inderdaad dat de
PvdA ver boven dit gemiddelde zit en het
hoogst scoort van alle partijen (0,236),
maar een CDA'er die de PvdA „machts
honger" verwijt kan als tegenargument
meteen te horen krijgen dat het CDA in
1982 nog sterker oververtegenwoor
digd was (een score van 0,242). Waarop
de CDA'er de discussie weer kan voort
zetten door er op te wijzen dat de PvdA
nu kennelijk bezig is precies die machts
positie te gaan bekleden, die zij het CDA
altijd zo kwalijk heeft genomen.
2. College-combinaties
In alle Zeeuwse gemeenten bestaan de
colleges van b en w uit vertegenwoordi
gers van ten minste twee partijen. Ver
anderingen in de wethoudersaantallen
van de verschillende partijen gaan dan
ook altijd gepaard met verschuivingen in
college-combinaties. Figuur 2 laat zien
dat ook in dit opzicht het beeld van 1982
grondig is gewijzigd.
Fig. 2: College-combinatie in
30 Zeeuwse gemeenten
(1982-1986)
1982
1986
CDA/PvdA/VVD
6
6
CDA/PvdA
6
7
CDA/VVD
6
3
CDA/plaatselijke partij
4
1
CDA/PvdA/SGP
2
2
PvdA/VVD
1
6
overige combinaties
5
5
Totaal
30
30
Bron: PZC, 24 april 1986, 30 april 1986.
Wie denkt dat de winst van de PvdA en
het verlies van het CDA zou betekenen
dat beide partijen, in totaal bezien, min
der vaak gezamenlijk optrekken, heeft
ongelijk. Er waren weliswaar drie ge
meenten, waar de CDA-PvdA-coalitie ter
ziele ging (Duiveland, Kortgene en Vlis
singen), maar daar staat tegenover dat
de samenwerking in vier andere ge
meenten juist tot stand kwam (Arnemui-
den. Domburg, Hulst en Kapelle). In de
helft van de Zeeuwse gemeenten zijn de
„grote winnaar" en de „grote verliezer"
eikaars bondgenoten, soms vergezeld
van de VVD, soms van de SGP. Hier zit de
verschuiving dus niet.
De klappen voor het CDA vielen vooral
daar waar de samenwerking met een
Fig. 1Verkiezingen van gemeenteraden en wethouders in 30 Zeeuwse
gemeenten (1982-1986).
raadszetels
wethouderszetels
„wethoudersscore"
1982
1986
1982
1986
1982
1986
CDA
124
121
30
23
0,242
0,190
PvdA
93
110
18
26
0,194
0,236
VVD
78
75
14
15
0,179
0,200
SGP/RPF/GPV
59
56
5
4
0,085
0,071
plaatselijke partijen
53
45
8
7
0,151
0,156
D66
6
6
-
-
-
-
PPR/PSP/CPN
5
3
-
-
-
-
Totaal
418
416
75
75
0,179
0,180
De „wethoudersscore" is het aantal wethouders gedeeld door het aantal raadszetels en geeft de ver
houding tussen beide weer.
