de overgang van axel, een herwaardering van de gebeurtenissen tussen 1565 en 1590
168
maar is een dergelijk standpunt nog
houdbaar? Ik dacht dat het aan nuance
ring toe was. Als één ding als een rode
lijn door de geschiedenis van Axel en
omstreken loopt vanaf 1570/72 dan is
dat wel een spoor van oorlogsgeweld,
brand, plundering, financiële uitmerge
ling, moord, inundaties, zowel van
Spaanse als met name vooral ook van
Staatse ofwel Gentse zijde. Wil een
streek niet totaal ten ondergaan, dan
dient aan een dergelijke situatie snel een
eind te komen. In dit licht kunnen we het
besluit van Servaes van Steelandt be
zien, na Watergeuzen, na Gentse calvi
nistische troepen, na rebellerende Fran
sen en overlast gevende Schotten en En
gelsen, zou inderdaad een brandschat
ting door Spaansetroepen het einde be
tekenen.
Handelde Van Steelandt uit overtuiging
aan een ideaal: het calvinisme, ofwel
handelde hij uit praktische overweging,
met het oog op het welvaren van de
streek, waarvoor hij de verantwoording
droeg? De oudere geschiedschrijvers
hebben hem veroordeeld en gebrand
merkt als verrader. Ik acht hun stand
punt niet meer houdbaar en wil nu - 403
jaar na dato - pleiten voor verzachtende
omstandigheden voor de hoogbaljuw
van het Land van Waas, tevens ontvan
ger van Oost-Vlaanderen: Servaes van
Steelandt, heer van Wissekercke.
3.5. Militaire inundaties en de Staat
se verovering van Axel16).
De verovering van Axel die uiteindelijk
plaatsvond in 1 586 kan niet als een los
staand feit worden afgedaan. Een Staats
Axel paste in een bepaalde militaire stra
tegie, die in wezen onveranderd bleef,
maar waarvan de tenuitvoerlegging
steeds moeilijker werd.
Met de Spanjaarden op de linker Honte-
kust zag het er naar uit dat zij de Honte
gingen beheersen en deVier Ambachten
zelfs zouden gaan gebruiken als spring
plank voor een aanval opZuid-Beveland,
Goes met name. De geruchtenstroom
gaf dit angstcomplex anno 1583-84
voeding. Om hiertegen iets te onderne
men, werd het Kwartier van Temeuzen
doorZeeland op 6 november 1 583 vero
verd en praktisch van Axelambacht af
gesneden. Van hieruit werden aanvallen
ondernomen tot nabij Axel en zelfs tot in
het Land van Waas, voornamelijk als
afleidingsmanoeuvres voor Parma's be
legering van Antwerpen en verdere in
sluiting van Gent.
Na de consolidering van het Staatse
steunpunt teïerneuzen werden plannen
gesmeed om d.m.v. inundaties de Span
jaarden uit de Vier Ambachten te verdrij
ven en een zeeweg over het polderland
schap naar Gent te creëren. Dit laatste
doel bleek al tijdens de tenuitvoerleg
ging onhaalbaar te zijn.
De initiatiefnemers tot de inundaties
waren de Staten van Brabant (Antwer
pen) en de Staten van Zeeland. Eerder in
1 583 hadden de Staten van Vlaanderen
het toepassen van de inundatietaktiek
als een geoorloofd middel aanvaard. Na
een regeling van de kosten voor herdij-
king werd begin 1584 besloten tot het
doorsteken bij Hulsterhaven, maar een
Spaanse aanval op Terneuzen - geleid
vanuit Axel - vertraagde de plannen. Na
wat overleg tussen Den Haag, Delft, Ant
werpen, Middelburg en enkele gecom
mitteerden uit Hulsterambacht werd het
doorsteken van de zeedijk nabij Kampen
op 10 mei 1584 voltooid. Direct ver
schenen Spaanse soldaten om met de
plaatselijke bevolking de gaten te dich
ten, maar men moest zich beperken tot
een verzekering van de broze binnend\\-
ken. Kort erna berichtte Marnix van St.
Aldegonde dat ook te Saeftinghe de dij
ken doorgestoken waren. Nu werd het
tijd om ten westen van Axel of nabij Sas
de dijken door te steken om zodoende
het Spaans beleg voor Gent te breken.
Uiteindelijk werd gekozen voor het ver
nielen van de zeesluis bij Othene. Mi-
chiel Caulier, bevelhebbervan hetfortte
Terneuzen, werd belast met het doorste
ken. Dit geschiedde op 20 juli. Maar de
Spanjaarden snelden vanuit Axel toe om
de sluis weer te dichten. In zijn tweede
poging slaagde Caulier erin op 25 juli de
zeesluis definitief open te zetten. Vol
gens het toen nog Spaansgezinde Axel
was de Staatse overmacht - 300 a 400
Blijde inkomst van Anjou te Antwerpen (1 9 februari 1 582). Anjou en Oranje begroeten elkaar. De „blijheid"
verkeerde in wantrouwen door het dubieuze optreden van Anjou. Op 1 7 januari 1 583 deed hij een mislukte
aanval op Antwerpen: de zg. Franse Furie.
