PHILIP EN ROBERT SIDNEY,
GOUVERNEURS VAN VLISSINGEN M. P. de Bruin
Gentleman
Over het woord en de figuur van gentle
man is veel geschreven. Misschien is de
enige, echte gentleman in ons land Phi
lip Sidney geweest, de ridderlijke held,
die in 1586 bij Zutphen dodelijk werd
gewond waardoor deze stad in de Engel
se geschiedenis bekend is gebleven.
Wanneer er in 1913 te Zutphen voor
Sidney een standbeeld wordt opgericht,
houdt bij de onthulling niemand minder
dan Johan Huizinga een herdenkingsre
de, die als volgt begint:
„Zou er iets treffender kunnen zijn om te
herdenken, dan een dichter, die in een
strijd voor vrijheid viel? Wat de Dichter
is, hoe hoog wij dien hebben te vereeren,
heeft deze zelf ons geleerd: de dichter,
die de koperen wereld in zich opneemt,
en ze ons weergeeft van goud. En zulk
een, de bloesem van zijn eeuw, gaat uit
en wordt van een held der gedachte een
held van de daad. Hij geeft zijn kostbare
jonge leven voor een zaak, welke niet die
is van zijn persoonlijk belang. Hij ver
richt die alleroorspronkelijkste en aller
eenvoudigste daad van moed, die eeu
wig groot blijft, om 't even of een pala
dijn in volle praal van ridderlijke glorie
Standbeeld van Philip Sidney in 1913 te Zutphen
(Coehoornsingel) opgericht. Boven het wapen de
regel van Shelly: A spirit without spot. Onder het
wapen: 1 554-1 586. Op voetstuk: Edelman Dichter
Staatsman Strijder voor onze vrijheid.
sneeft, of dat een arm Turksch soldaat
achter een aardhoop verhongert. Waar
lijk, waar een dichter strijdend valt, is
wel stof tot bewogen zijn."
Het is in Engeland geweest dat in de vo
rige eeuw het ridderideaal en daarmee
het begrip gentleman herleeft. Patriotis
me en romantiek gingen hier hand in
hand. Op weg naar een imperium uit zich
in Engeland én in literatuur én in archi
tectuur (bouw van kastelen) een geest
die voorbeelden wil stellen en een heel
belangrijk voorbeeld is Philip Sidney.
Voldeed Sidney aan de eigenschappen
waaraan de ridderlijke gentleman moest
voldoen? Met overtuiging kan de vraag
worden beantwoord: hij bezat moed,
opofferingsgezindheid (gevaarlijk ge
wond en dorstend gaf hij zijn fles water
aan een stervende soldaat), hoffelijkheid
was hem aangeboren, trouw aan vor
stenhuis en vaderland stond hoog in zijn
vaandel en hij was „well educated". Die
goede opvoeding had hij voor een deel
opgedaan op zijn Grand Tour door Euro
pa in de jaren 1 572-1 575. Jongelieden
van aanzienlijke huize, ook op het vaste
land, hadden de gewoonte een of meer
dere jaren een educatiereis te maken
waarbij een bezoek aan Frankrijk of Italië
hoog genoteerd stond. Hoewel het ge
vaar op zo'n reis niet onderschat mag
worden en aan plezier ook zeker werd
gedacht, ging het in wezen om het re-
naissance-ideaal van de universele
mens, die op vele markten thuis was:
literatuur, wetenschap, wapenkunde,
maar ook kennis had van staatszaken
met het oog op toekomstige besluitvaar
digheid in de raadszalen.
Was het 19e-eeuwse ideaal van de rid
derlijke gentleman in de slagvelden van
Vlaanderen en Frankrijk tijdens de eer
ste wereldoorlog ten onder gegaan, de
figuur van Philip Sidney bleef in de be
langstelling staan, ook en vooral na de
tweede wereldoorlog. Of het nu ging om
de uitgaaf van zijn gedichten (1962) of
om Sidney als „literary craftsman", om
de verhouding van Sir Philip tot de En
gelse renaissance of de uitgave van zijn
proza, de stroom van boeken, waaron
der bibliografieën, bleef en blijft aan
houden. Daarbij komt dat zijn broer, Ro
bert Sidney, vooral door de uitgave van
zijn gedichten, ook steeds meer in de be-
Op 17 oktober 1586 overleed Philip
Sidney te Arnhem ten gevolge van
een verwonding opgelopen tijdens
een schermutseling bij Zutphen. Voor
hem werd in 1913 te Zutphen een
standbeeld opgericht met op de sok
kel: Edelman Dichter Staatsman,
Strijder voor onze vrijheid. Reeds in
1983 werden stappen gezet om de
vierhonderdste sterfdag van Sidney
te herdenken met ais initiatiefnemer
prof. dr. J. A. van Dorsten a/s geen an
der bekend met leven en werken van
sir Philip Sidney. Toen de plannen
voor symposium en tentoonstelling
gestalte hadden gekregen, overleed
medio 1985 volkomen onverwacht
de initiatiefnemer. Men besloot in zijn
geest verder te gaan. Zutphen leek de
aangewezen plaats om het interna
tionaal congres en de tentoonstelling
te houden.
De figuur van Sidney, strijder voor de
vrijheid, vraagt blijkbaar nog steeds
om reacties. Toen de gemeenteraad
van Zutphen in feite negatief besliste
over de komst van de Sidney-kenner
prof. J. Gouws, verbonden aan de
Universiteit van Rhodes (Zuid-Afri
ka), en deelnemer aan het congres,
werd ter elfder ure het congres naar
Leiden verlegd. Gouws, tegenstander
van apartheid en vorstander van
onafhankelijke wetenschapsbeoefe
ning, werd te leiden warm onthaald.
langstelling is komen te staan. Maar Phi
lip blijft de kroon spannen getuige het
symposium dat begin september in Lei
den werd gehouden.
Philip is het ook die werkt aan de opvoe
ding van zijn jongere broer. Als Robert
op het punt staat op zijn beurt de Grand
Tour te gaan ondernemen, maant Philip
hem niet luchthartig over het vasteland
te fladderen, maar dat zijn doel moet
zijn, „being a Gentleman borne, to fur
nish your selfe with the knowledge of
such thinges, as maie be serviceable to
your Countriee". Such thinges zijn die
dingen die een gentleman, een welgebo
rene, in staat stellen zijn leven te wijden
aan het algemeen welzijn en zijn vader
land in het bijzonder.
