„dit gaat de arp alle boerenstemmen kosten. 219 van Zoutelande, al bijna dertig jaar hoofdbestuurslid van de Staatkundig Gereformeerde Partij en sinds 1 923 lid van de Zeeuwse Staten. Een bekwaam persoon, die gezien was omdat hij recht door zee ging. Ook een echte ouderwet se boer, gekant tegen sociale verzeke ringen - elke verzekering was volgens de SGP-partijlijn trouwens uit den boze - en tegen vakorganisatie. In de jaren dertig was het voorgekomen dat hij te Aagtekerke spreekbeurten hield die gericht waren tegen de vak bonden, als de week tevoren A. Vinger ling van de Nederlandsche Christelijke Landarbeidersbond voor hetzelfde or thodoxe arbeiderspubliek gepleit had voor toetreding tot de NCLB. Die twee kamp had Kodde gewonnen: in de west hoek van Walcheren bleef de NCLB zwak - hoewel er vanaf 1 934 wel ver plichte CAO's waren gekomen. Weer stond Kodde tegenover een man van de Christelijke vakorganisatie, alom bekend bij de landarbeiders. Maar van een directe confrontatie was geen spra ke. Meliefste, de „rooie socialist", was niet eens erg progressief. Waar hij naar gestreefd had was deels al bereikt: elk dorp een afdeling van de landarbeiders- bond van het CNV en een contract tus sen boer en arbeider7), of zou voor 1 950 bereikt worden: inspraak van een perso- neelsraad in Zeeuwse bedrijven als de Vitrite. De „maatschappij van het over leg" was aangebroken en Meliefste zou meebesturen, zonder vraagtekens te zetten bij het kapitalisme als zodanig. Maar de leiders van de Zeeuwse ARP zoals Huizinga waren nog behouden der8), en net zoals Colijn in de jaren voor de oorlogg), bang voor een overloop van AR-stemmers naar de SGP. Natuurlijk wisten ze dat veel boeren nog steeds weinig voelden voor overleg en ze ken den Kodde's aantrekkingskracht. Me liefste was CNV-er en wilde „verheffing van de arbeidende stand" - dat was blijkbaar genoeg om voor links aange zien te worden. Maar volgens de spelregels was hij eer ste kandidaat geworden en de kieskring steunde hem dan ook met een adverten tie in de AR-krant, het „Zeeuwsch Dag blad", zoals bijna alle kieskringen hun kandidaat aanbevalen. Huizinga's naam stond er onder en die van Jacobus de Wolf, onderwijzer uit Serooskerke, die David Kodde (1894-1967). een weektevoren nog gezegd had dat de verschillen met de CHU en de SGP zo ge ring waren dat men zonder bezwaar één blok zou kunnen vormen10). Heel wat minder gebruikelijk was een advertentie van AR-kiezers uit zes Zuidbevelandse dorpen die opriep om voorkeurstemmen te geven aan NCLB-propagandist Vin gerling, die in de kieskringen Tholen en Goes op respectievelijk de tweede en derde plaats was terecht gekomen"). De kandidatuur van Kodde was niet om streden, hij stond in alle Zeeuwse kies kringen nummer één. De verkiezingen van 1 946 waren verkie zingen voor achtereenvolgens Tweede Kamer, Provinciale Staten en Gemeen teraden De manier waarop de Neder landse en vooral de Zeeuwse samenle ving heropgebouwd zou worden was aan de orde. Concreet: de hoogte van de vergoedingen voor de enorme oorlogs schade, het bemachtigen van materia len voor de wederopbouw, het al of niet gedwongen opheffen van kleine boeren bedrijven bij de herverkaveling. Aan het begin van het jaar was de Stich ting Herstel Zeeland 1945 opgericht, een overkoepeling voor alle organisaties voor wederopbouw en hulp aan de door de oorlog getroffenen. In het bestuur van de in april opgerichte „Stichting voor den Landbouw" zaten vertegen woordigers van boeren (9 man) én land arbeiders (3 man). Ook werden in die tijd heel veel vereni gingen heropgericht, waarbij de adres senlijsten soms uit het geheugen opge diept moesten worden. Een nieuwe ver schijning op Walcheren bewesten het kanaal zou overigens de landarbeiders- bond van het NVV worden: een niet- confessionele vakorganisatie die voor taan naast de NCLB zou bestaan. Want het was niet alleen de tijd van het over leg, maar ook van de doorbraak. Tijdens de oorlog was er op landelijk niveau in tens contact geweest tussen bepaalde partijen en hervormde voormannen rie pen hun achterban op om voor de PvdA te stemmen. En ook in het rechtse kamp was toenadering gezocht, maar eerder met een omgekeerd resultaat. In reactie op het aansturen van de CH- leiding op nauwer contact met de AR, hadden ontevredenen met de CHU ge broken en samen met een restgroep van de orthodoxe Hervormd-Gereformeerde Staatspartij een nieuwe partij opgericht: de Protestantse Unie l3). Ook de samen werking van CH en AR was er niet geko men. In Zeeland was tijdens de bezettingsja ren de gedachte ontstaan aan samen werking tussen SGP, ARP en CHU. Zeker tweemaal vergaderde men over dat on derwerp. De 8e september 1945 had den de drie partijen bijvoorbeeld een in leiding verzorgd over de punten waarop een scheiding der geesten verwacht kon worden. Van der Feltz van de CHU had gesproken over de Bijbel op de Openba re School. Vingerling van de AR over de sociale verzekering en Kodde van de SGP over artikel 36 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis14). Met de CHU kon Kodde in principe instemmen, maar niet met Vingerling, die het recht van de mens op het dagelijks brood ontleende aan het bijbelhoofdstuk Genesis 3. „Neen hebben we gezegd, God vloekt (daar) het aardrijk en zegt den mensch als een oordeel aan, dat hij in het zweet zijns aanschijns zijn brood eten zal. Dit is dus een oordeel Gods over de zonde, en hoe kan iemand hieraan een recht ontlenen dat de mensch nog zou bezitten? Hier ligt wel een onover brugbare scheiding. Volgens hen was het wel de opvatting van Calvijn, maar heeft hij hierin niet gedwaald?" I5) Hier zien we dus wat Kodde en Meliefste ten diepste scheidde: het al dan niet on-

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeuws Tijdschrift | 1986 | | pagina 17