eeuwige wisseling en het streven naar harmonie 225
misschien als een top-ervaring zouden
omschrijven: jezelf verliezen in de natuur
door er volledig een mee te worden. Ik
voel, daarom ben ik.
De verheerlijking van de natuur. Words
worth (1770-1850) voegde daar nog
een moreel aspect aan toe:
One impulse from a vernal wood
May teach you more of man,
Of moral evil and good,
Than all the sages can.
Sweet is the lore which Nature
brings;
Our meddling intellect
Mis-shapes the beauteous forms of
things: -
We murder to dissect.
Goethe'sD/'e Leiden desjungen Werthers
(1774) was een van de eerste uitingen
van de Romantiek. Ook in Goethe's late
re werken bleef de natuur een grote rol
spelen, zij het veeleer analytisch en filo
sofisch dan sentimenteel.
Voor sommigen is Goethe een van de
laatste universele genieën die Europa
heeft gekend. Zeker is dat hij zowel
schrijver, dichter, filosoof als natuur
kundige, bioloog en staatsman was.
Maar de Romantiek, reactie op de Ver
lichting en het in de kunst heersende
Classicisme, eerste stap in de wording
van de zelfstandige kunstenaar, richtte
zich niet alleen op de natuur; zij behels
de net zo zeer het verlangen naar vrij
heid, naar vlucht uit de dagelijkse wer
kelijkheid, naar eeuwigheid. „Dort wo du
nicht bist ist das Glück", luidt de slotregel
van Schuberts lied „Der Wanderer".
Stemmingen en gevoelens bepaalden
het wereldbeeld van de romantische
kunstenaar en zouden vaak tot groot op
timisme of pessimisme leiden. Beetho
ven componeerde zijn Pastorale en Men-
delssohn-Bartholdy zijn Lieder ohne
Worte.
De schilders trokken naar buiten; het
landschap werd van achtergrond onder
werp van hun werken. Ook het beeld van
de vrouw veranderde: van muze, van al
legorie werd zij individu, een tastbaar
wezen met eigen gevoelens. Die gevoe
lens moesten evenwel in een bepaald
kader passen, moesten liggen binnen de
door de burgerij bepaalde moraal, die
zo'n groot onderscheid zag tussen geest
Mies Drabbe in haar atelier, september 1 900.
en lichaam, tussen de hogere wereld van
de ziel en de lagere van de zinnen.
De Romantiek maakte plaats voor ande
re stromingen, maar zij zou de hele 1 9e
eeuw door een grote rol blijven spelen.
Het Materialisme kwam op: „werkelijk
heid" is alleen dat wat zintuigelijk waar
neembaar is. Darwin had grote invloed
met zijn evolutieleer „On the origin of
species by means of natural selection
(1859).
In de kunst vloeiden het Realisme en het
Naturalisme als noodzakelijke antithe
sen uit de Romantiek voort. Wèg met de
dromerij, voorop kwam de werkelijk
heidsgetrouwe weergave. (In de werken
van Dickens (1812-1 870) bijvoorbeeld
al duidelijk in een sociale en causale -
naturalistische - context geplaatst.)
Maar ook deze stroming ging snel weer
in een andere over. Omstreeks 1875 -
het geboortejaar van Mies Elout-Drabbe
- begon de kentering in de schilderkunst
die bekend staat als het Impressionisme.
De realistische uitbeelding van een land
schap voldeed niet meer; de wereld was
constant in beweging, zelfs „het straat
beeld" veranderde steeds (treinen, sta
tions, paardenraces, roeiwedstrijden) -
elke weergave was dan ook de weergave
van een stemming, een impressie van
een gebeurtenis, een momentopname.
Voor het juist weergeven van die mo
menten was de kieurvan groot belang en
zou het licht het worden.
Aanvankelijk werden de impressionisten
niet erg au serieux genomen en toen zij
Het echtpaar Elout-Drabbe op 't strand te Domburg.
