„er is geen tegenstelling tussen cultuur en recreatie" 101 functie moet hebben. De ethiek komt in wezen hier op neer en dat is ook al neergelegd in de tien gebo den dat er zeer veel regels zijn die ons moeten weerhouden dat we elkaar de hersens inslaan. De tien geboden, het niet mogen stelen, het niet begeren van andermans vrouw, het is er allemaal op gericht dat we elkaar niet de hersens in zouden slaan. Dat wil zeggen die regels en de ethiek staat ten dienste van het voortbestaan van de menselijke soort. Cultuur is natuurlijk ook kunst. Er zijn veel functies van kunst op te noemen. En dan bedoel ik niet in de eerste plaats de economische functie van kunst: al pro beer ik altijd bij alles wat ik aardig vind ook nog smoesjes te verzinnen dat die dingen economisch nuttig zijn, want dan heb ik meer kans dat ze doorgaan of in stand gehouden worden: maar dat is niet de beweegreden. Ik denk niet dat ie dereen kunstenaar is, maar ik denk dat er geen volk op de wereld is dat geen kunst heeft voortgebracht. En dan volgt weer dezelfde redenering als daarstraks: als kunst zo'n algemeen verbreid iets is dan moet het een of meerdere functies hebben. Dat het niet altijd makkelijk is alle functies van kunst op te sommen komt doordat verschillende functies er van met elkaar in strijd lijken te zijn, maar dat zie je vaak bij culturele zaken, vooral die zaken die al heel lang bestaan. Dat heb je bijvoorbeeld ook bij gods dienst die ook meerdere functies heeft. De ene keer raakt de ene functie meer in het vergeetboek ên dan weereen andere waarbij weer andere dingen op de voor grond treden en andere accenten wor den aangebracht. Trouwens verschillende functies van kunst en godsdienst lijken nogal op el kaar. Zo kennen ze beide psychologi sche functies. Er bestaat een theorie, verwoord door Antony Storr die zegt: het maken van kunst is te vergelijken met dromen. Nu zijn er verschillende theoriën over dromen. Bekend is die van Freud dat alle dromen wensdromen zijn. Een achter haalde theorie, want je kunt makkelijk nagaan dat dat heel dikwijls niet het ge val is. Een van de gangbare opvattingen over dromen is vandaag de dag deze, dat wanneer iemand een conflict heeft (dat kunnen ook conflicten zijn die van jongs af aan steeds een rol blijven spelen) dan wordt er door middel van vermommin gen in dromen naar een oplossing ge zocht. Bij zich herhalende dromen kun nen zich dan steeds andere vermommin gen van hetzelfde thema voordoen. De ene droom laat bijvoorbeeld de ouders in conflict zien, een volgende bestaat uit twee vazen die dreigend op een kast staan en waarvan een analyst zou zeg gen: daar heb je die ouders weer. (Het hele voorbeeld is verzonnen.) Er bestaat een opvatting dat zolang de oplossing voor het conflict nog niet gevonden is het proces zich in allerlei gedaanten en vermommingen zal herhalen. Iets soortgelijks zie je duidelijk bij gedre ven kunst. Duidelijk zie je dit bij de schrijver Edgar Allan Poe, bekend vooral door zijn grie zelverhalen. Van hem wordt verteld dat hij op tweejarige leeftijd gevonden werd op het bed waarin zijn moeder dood lag. Ze had lange zwarte haren en omdat ze door tbc gestorven was zag ze er uiter mate bleek uit. In het werk van Poe ko men nu een grote reeks mooie, bleke vrouwen met zwart haar voor die bloed opgeven en een vroege dood sterven. Als een zich steeds weer herhalende droom duikt dit thema steeds weer in min of meer dezelfde gedaante op alsof er steeds weer gezocht wordt naar een oplossing van het opgelopen trauma. De theorie van Storr is nu dat door inductie, door het lezen van literatuur of door het horen van muziek enz. jouw problemen meegenomen worden en er een tijdelijke oplossing wordt geboden door het werk van de kunstenaar. Emotioneel gestoorde kinderen, dat wil zeggen kinderen die geen verbinding kunnen aanbrengen tussen gevoelens van verdriet, angst, vrolijkheid en die derhalve psychisch uit elkaar gescheurd worden, kunnen tijdelijk tot rust komen bij het horen van muziek, hetgeen me al tijd aangrijpt als ik daaraan denk. Zoiets is natuurlijk geen economisch belang van kunst, maar het is wel van een zeer grote menselijke importantie. Ik denk dat iedereen die geïnteresserd is in kunst wel soortgelijke momenten heeft meegemaakt en dat je er ook alles voor over hebt om vergelijkbare ervaringen weer de beleven, om daarbij troost te vinden of om op ideeën te komen, enz. Kunst is soms ook een vooruitlopen op wetenschap. Uit een boek van Lévi-Strauss vernemen we dat er hier en daar nog troepjes ja gersvolk een (noodlijdend) bestaan lei den. Ze hebben echter een grote kennis van de natuur en de dieren in hun omge ving. Een reeks van 300-500 namen van dingen uit de natuur geven ze aan elkaar door. Toen ik dit las dacht ik: biologie is blijkbaar het oudste vak. Maar toen ik onlangs te Groningn doceerde en dat punt ter sprake kwam zei een Sanskri tist: ik weet ook van het bestaan van die lijsten met namen, maar dat is de oudste vorm van literatuur die er bestaat. Eigenlijk gaat het natuurlijk over een ge heel dat later uiteen zou groeien als we tenschap en kunst. Recreatie. Vanuit een bepaalde hoek van kunstminnaars wordt nogal eens sma lend gedaan ten overstaan van recreatie. Men gooit dan sport, zonnebaden, bra- deriebezoek, bioscopen, popmuziek soms op een hoop en stelt dat tegenover een soort hogere kunst. Laatst ontmoet te ik iemand die een boek van Marques aan het lezen was en opmerkte dat het wel wat weg had van een keukenmei denroman. Ik denk dat hij voor een gedeelte gelijk heeft. Het aspect keukenmeidenroman hoort dan beschouwd te worden als ge makkelijk amusement. Dit element treft men wel vaker in literatuur aan. Du Per ron stelde tot zijn verbazing vast dat het boek van Dumas, De drie musketiers, gelezen kon worden als een keukenmei denroman en als literatuur. Hij ontdekte feitelijk dat kunst ook nog genot kon ver schaffen. Er is geen tegenstelling tussen cultuur en recreatie (en dan denk ik nu minder aan zonnebaden en pootjesbaden). De amusementsindustrie, de meest plat vloerse televisieprogramma's, de men sen die daarnaar luisteren en kijken zou je het voetvolk van de piramide kunnen noemen bij wie de gevoeligheid enigs zins gaande wordt gehouden, omdat ze niet de tijd hebben of nog niet ontdekt hebben wat hun grote gevoeligheid is. Het houdt de gevoeligheid gaande voor teksten, deuntjes, muziekjes en die ge voeligheid wordt doorgegeven en vroeg of laat komt er iemand tussen die er iets uit oppakt. Er bestaat ook een wissel-

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeuws Tijdschrift | 1987 | | pagina 27