DE KAMER ZEELAND VAN DE V.O.C. ALS WERKGEEFSTER
Enige opmerkingen over haar personeel aan de wai in de tweede heift van de 18e eeuw
Erik van der Doe en Arnold Wiggers
Anno 1 987 blijkt de Verenigde Oostin-
dische Compagnie, bijna 200 jaar na
haar formele heengaan, nog velen in
Zeeland en daarbuiten bezig te houden,
gezien het grote aantal op stapel staan
de evenementen en publikaties betref
fende de „Maatschappij". Tijdens het
bestaan van de V.O.C. (1602-1795)
hebben inde loop der jaren vele duizen
den Zeeuwen en niet-Zeeuwen in Mid
delburg werk gevonden bij de Compag
nie. Immers, in het octrooi van de groot
ste handelsorganisatie uit die tijd, gete
kend op 20 maart 1 602, werd bij de ver
deling van de werkzaamheden tussen de
zes afdelingen of kamers, zoals de bouw
en uitrusting van de schepen en de aan
voer en verkoop van Aziatische goede
ren, de volgende verdeelsleutel vastge
steld: Amsterdam de helft. Zeeland een
kwart en de kamers Delft, Rotterdam,
Hoorn en Enkhuizen elk een zestiende
deel.
Hieronder zal, voornamelijk gebaseerd
op niet eerder gepubliceerde gegevens
uit stukken van op het Rijksarchief in
Zeeland berustende familiearchieven
van bewindhebbers, summier worden
ingegaan op de omvang van de werkge
legenheid, welke de handel op de Oost
vanuit Zeeland met zich meebracht. Het
accent zal daarbij liggen op de situatie
aan de wal in het midden van de 18e
eeuw en omstreeks 1 795. In een volgen
de bijdrage zal worden ingegaan op va
rende werknemers van de Compagnie.
Ten aanzien van de geografische her
komst van zee- en ambachtslieden op de
Zeeuwse schepen zijn de gegevens
schaars. Beperkte onderzoeken wijzen
evenwel uit dat, vergeleken met de an
dere kamers, veel - gemiddeld bijna de
helft - van de zeevarenden uit Middel
burg kwamen.Gegevens over de her
komst van werklieden op de Compag
nies werf en in de pakhuizen ontbreken
echter geheel. Daar de kamer Zeeland in
Middelburg zetelde en ook de werf zich
hier bevond, zullen, ook wat betreft het
personeel aan de wal, de meesten af
komstig zijn geweest uit, of in elk geval
woonachtig in, de hoofdstad van het ge
west.
Aan de hand van de Naamwyzer, een in
de periode 1716-1806 jaarlijks bij de
stadsdrukker van Middelburg verschij
nend overzicht van de voornaamste per-
„D'Oostindische Kamer tot Middelburgh", afbeelding van de voorgevel van 1 671 aan de Breestraat. Gravure
uit: M. Smallegange, Cronijk van Zeeland, tussen p. 442 en 443. RAZ, Zelandia lllustrata II, 457.
Pagina 1 1 8 en 11 9 uit de Naamwyzer van 1 782, betreffende de kamer Zeeland. Zeeuws Doe.centrum.
K 373=. C' Xl8
OOST1, NDISCHE
C 0 M ,1' A G N ie,
ij;i Ter. Kamer
Z E E,, A r? p.
Cw. 7 1782.
Octroi 55EËcb.i0tu^ Iguofli-
■garticijjantcn. -
I74S Mr. Jacob van Citters, qp.de haringplaars.
r?S3 Mr.Willicni VdJlCitKis, ijidciftnge.gisllraat,
I $i:n:En
K 1744 Mr.Jchan Gualtcxus van dciFoort, Heet
y» van Oostcappelin de lange noordftr;
K I7St Mr.Pieter vanVisvlietjin de laDge goitflraat.
K 1757 Mr. Cornells Kien van,0tieis, in dclan-
ge noordfliaat.'
K 1761 Mr. DaniëlRadeimacher,'HeervanNieii-
weikerkjopdenpordzydevan den dam.
E 176s Mr. Anthony Huysman inde wagenaarft.
E 1768 Guilleaume FrcdeiicGodin, wegens Vecre»
- op dc koreridyk.
E i77® Mr. Bonifacius MathiasPous, indclpanj. ft.
177S Adriaan Jan, Baron vanBcrifde, wegens
VJislIngeo, en woond aldaar.
T 1775 Mr. Jan Cornells von Hoorn f wegens Vlis-
''lingen, eii woond aldaar. 1,1
T 1778 Mr. Paulus-Eduwalous van dePerre jHecr
dcr Vier-BaDncn van puyvcland» in
de lange noordftiaar.
T 1779 Daniël Steven Schorcr, in de vlisfingfeftr.
X 1.7 £0 Mr- Steven MaihysSROnck Hurgronjci in
dc'lange cingclflraac.
$ccr OBcbEpiirrErtiE tDE$jrn£
O3?oniii0rn.
1769 Joban.daieJj'ïarw yaji.de&Sqrch, fleer van
Langentrier.
b'ota. De Letteren K. E. T. betekenen, dat die
Hcercn de Beft icring hebben wegens de Koop"
snanfehap, -Equipagie en Thefauric.
En vergaderen ordinair 's Maandags en Donder-
dags 's morgens ten 11 uwen.
<©8
i
l^cECEitKeftBnmc^tcj^
1760 Mr. Anthoni PieterLambrechrien Heer van
Ritihem, te Vlisfingen.'
1760 Mr.' Jacob Frediik LantsKeer, in den langend.
176! Mr."Wilhcm Aaruoiu vanCittcrS, op dcrot*
terdamle kaay.
17X0 Mr. Huybregt de HazeTSomrac, in dc lange
gisfttaat. -
B O K:H q p( E-R-S. -
1776 Mr. Mcinardvan. Vifylj^in de lange gorta*
.Onber
1776 Fredrik van Citters, op derouaanfekaay.
176» Aflthpni yari Cirters j iq/dc lapgqdogeKiraat.
{'Boekhouders. 1 :-ï.
3In 'tjjqïtig «fcwnptflir.
1756 Abraham vanCirters,opdcnoordz.v:d:dajn.
1701 Dirk dc Vislcx iiydc.nicuwliraat.
1763 Mr. Didnjtus Aruiaudopdc hqctegragt,
2"