„om nuttig te zijn
133
gin af aan duidelijk de voorkeur voor een
vijfde sluis bij Wulpenburg had gemani
festeerd en daardoor weinig openstond
voor andere ideeën. Overigens: die sluis
is er nimmer gekomen. Wèl, ongeveer
een halve eeuw later, een nieuwe sluis
bij Ritthem aan de zuidkust van het ei
land. Zonder twijfel speelde ook de on
gunstige politieke situatie een rol bij het
uitblijven van initiatieven.
Daarmee ligt er misschien een verkla
ring voor het uitblijven van effecten op
kortere termijn. Een afdoende verklaring
hebben we daarmee echter zeker nog
niet in handen voor het feit dat een ade
quate oplossing van de problematiek
nog tot 1929 moest uitblijven. De uit
zichtloze situatie anno 1 801 was onder
invloed van de prijsvraag niet gewijzigd.
Het overwinnen van belangentegenstel
lingen, het oplossen van financiële pro
blemen en het hoofd bieden aan techni
sche moeilijkheden vereiste kennelijk
mèèr tijd.
Borger, 1 986. Een aankondiging van het Wal-
cherse onderzoek: A. P. de Klerk, Water naarde
zee dragen. Over de beheersing van het binnen
water. Voordracht 1e Historische Studiedag,
23-1 1 -1 985 (niet gepubliceerd).
2) Dit archief duiden we in het vervolg aan als: AW.
3) Dit archief, in het vervolg aan te duiden als:
AZG, berust in het Rijksarchief in Zeeland (RAZ)
te Middelburg.
AW nr. 38 p. 169 (11 okt. 1798).
5) AW nr. 38 p. 179 (25 okt. 1798).
e) AW nr. 38 p. 224 (21 febr. 1799), p. 234
(7 maart 1799), p. 259 (2 mei 1799).
7) AW nr. 38 p. 270 (23 mei 1799).
0) AW nr. 38 pp. 296-297 (27 juni 1799).
9) AW nr. 38 pp. 312-313 (22 juli 1799).
'0) AW nr. 38 p. 387 (21 nov. 1799).
AW nr. 38 p. 323 (8 aug. 1799), p. 324
(15 aug. 1799).
'2) AW nr. 39 p. 40 (12 maart 1801).
is) AW nr. 38 (5 juni 1 800). Rapport: AW
nr. 985(e) (19 juni 1800).
AW nr. 39 p. 81 (11 juni 1801).
is) AW nr. 38 pp. 305-306 (11 juli 1799).
ie) AW nr. 38 (26 juni 1800).
"J AW nr. 38 p. 1 35 (6 aug. 1 798), p. 201
(20 dec. 1798).
ia) AW nr. 38 p. 266 (16 mei 1799). Ook: A\A7
nr. 96 (16 mei 1799).
19) Bonn, 1790. Deze verhandeling vormde nota
bene het antwoord op een door het Zeeuwsch
Genootschap uitgeschreven prijsvraag over dit
onderwerp. Vergelijk: Mijnhardt, 1983, p. 77.
20) Mijnhardt, 1983, pp. 82-83.
21) Mijnhardt, 1983, p. 92.
22) Mijnhardt, 1985, pp. 34-44.
23) Mijnhardt, 1985, pp. 43-44; pp. 82-83 noot
37.
2") RAZ, AZG nr. 7 p. 153 (10 aug. 1801).
25) AW nr. 39 pp. 115-118 (20 aug. 1801). RAZ,
AZG nr. 7 pp. 154-155 (10 aug. 1801).
26) RAZ, AZG nr. 7 pp. 180-181 (4 nov. 1801).
27) AW nr. 39 p. 325 (8 juli 1802). In de praktijk
blijken uitsluitend beide eerstgenoemden de
Walcherse stem in het prijsoverleg te hebben
uitgemaakt.
28) Encyclopedie, II, 1 982, p. 373. Nebbens, 1 773.
29) RAZ, AZG nr. 7 pp. 21 0-21 1 (1 juli 1 802).
30) AW nr. 39 pp. 327-328 (15 juli 1802).
3') Schraver, 1807 (B), p. 138.
32) Dit oude, maarook later nog slepende probleem
zou op voorstel van secretaris Drijfhout ook on
derwerp van een genootschappelijke prijsvraag
worden. RAZ, AZG nr. 7 p. 240 (nov. 1 802).Zie
daarover: Speleveld, 1818.
33) Schraver, 1807 (B), p. 144.
3") Schraver, 1807 (B), p. 147.
35) Schraver, 1807 (B), p. 154.
36) Schraver, 1807 (B), p. 155.
37) Schraver, 1 807 (B), p. 1 56.
38) Schraver, 1807 (B), p. 157.
39) Schraver, 1807 (B), p. 182.
4°) Schraver, 1807 (B), pp. 189-195.
Deze conclusie dus duidelijk in afwijking van die
in het Nieuw Nederl. Biogr. Woordenboek, vol
gens hetwelk Schraver de verlanding van het
Kanaal van Welzinge en het Arnemuidse Gat
zou voorspellen.
Schraver, 1807 (B), pp. 206-207.
AW nr. 236(E) (15 juli 1802).
43) AW nr. 236(F).
Het idee van een (scheprad-)watermolen was
ook eerder al onder de aandacht van het polder
bestuur gebracht. Dat gebeurde onder andere
in 1 799 door de Middelburger Jacob Poleij. Als
boezem zou de totale Middelburgse vesting
gracht moeten dienen, terwijl hij de kosten op
f 36.000,- beraamde. AW nr. 38 pp. 272-273
(23 mei 1799). AW nr. 985(h).
AW nr. 236(H).
is) Bolstra, 1754.
"6) AW nr. 236(J).
"7) AW nr. 236(L).
"8) AW nr. 236(R).
"9) RAZ, AZG nr. 7 pp. 223-238 (3 nov. 1802);
pp. 250-251 (17 nov. 1802).
so) AW nr. 39 pp. 360 (23 sept. 1 802), pp. 408-
409 (2 dec. 1802).
5') RAZ, AZG nr. 7 p. 272 (5 jan. 1803), p. 276
(2 febr. 1803), p. 296 (12 sept. 1803).
52) RAZ, AZG nr. 7 pp. 311-312 (5 okt. 1803),
p. 312 (7 dec. 1803).
53) AW nr. 236(P).
5") AW nr. 236(N).
Duidelijk is wel dat de bedenkingen uit de kring
van het Genootschap voortkwamen. AW nr. 39
p. 478 (18 april 1803).
55) RAZ, AZG nr. 7 p. 350 (14 maart 1 804).
56) RAZ, AZG nr. 7 pp. 348-360 1 4 maart 1 804).
57) AW nr. 39 p. 478 (18 april 1803).
58) RAZ, AZG nr. 7 pp. 348-360 1 4 maart 1 804).
59) RAZ, AZG nr. 7 p. 369 (14 mei 1804).
60) Zie over Schraver onder meer: De Bruin, 1 950;
De Bruin, 1 981 pp. 11-17; Eenige merkwaar
digheden, 1 840; Encyclopedie, III, 1 984 p. 56;
Nagtglas, 1893 pp. 612-615; Nieuw Nederl.
Biogr. Woordenboek.
61) Schraver, 1807 (A).
62) AW nr. 977(h).
63) Bekroonde inzending: Caland, 1821.
64) Onderandere rapporten van de hand van Schra
ver uit circa 1 805 en 1811, en de (dan voor
malige) oppercommies Dingmans uit 1805.
es) Bouman, 1 946, pp. 16-17, 1 9-20 en 42.
Geraadpleegde archieven
Archief Waterschap Walcheren te Middelburg (AW).
inv.: C. de Waard, Inventaris van de archieven der
besturen van het eiland Walcheren 151 1-1870.
Middelburg 1914.
Rijksarchief in Zeeland te Middelburg (RAZ):
Archief (Koninklijk) Zeeuwsch Genootschap
der Wetenschappen (AZG).
inv.: G. F. Sandberg, Inventaris van het archief
van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der
Wetenschappen. Rijksarchief in Zeeland 1 982.
Geraadpleegde literatuur
Bolstra, M. (1 754): Antwoord op de tweeleedige
vraag. In: Verhandelingen uitgegeeven door de Hol
landse Maatschappye der Wetenschappen te Haar
lem, dl. I pp. 733-765.
Bonn, A. 1 790): Antwoord op de vraag: „rakende de
schikkingen, welken door de gezamelyke geleerde
maatschappyen in ons Vaderland zoude kunnen ge
maakt worden..." In: Verhandelingen uitgegeven
door het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschap
pen, dl. XIV pp. 133-212.
Borger, G. J. (1986): Die Regulierung des Binnen-
wassers. Ein vernachlassigter Aspekt der Küsten-
forschung. In: Offa, jrg. 43.
Bouman, P.J.(1 946): Geschiedenis van den Zeeuw-
schen landbouw in de negentiende en twintigste
eeuw en van deZeeuwsche Landbouw-Maatschap-
pij 1 843-1 943. Wageningen.
Bruin, M. P. de (1 950): De waterstaatsdienst in Zee
land en zijn eerste hoofdingenieur Andries Schraver.
In: Waterbouwkundig tijdschrift OTAR, jrg. 35 pp.
97-104.
Bruin, M. P. de (1 981Waken en bewaren. 1 00 Jaar
Provinciale Waterstaat Zeeland. Middelburg.
Caland, A. (1 821Antwoord op de vraag: voor het
jaar MDCCCXIV. opgegeven In: Nieuwe Verhan
delingen uitgegeven door het Zeeuwsch Genoot
schap der Wetenschappen, dl. Ill 107 pp.
Eenige merkwaardigheden uit het leven van Andries
Schraver: door den Schrijver van: Goed rond, goed
Zeeuwsch (1840). In: Zeeuwsche Volks-Almanak
voor het schrikkeljaar 1 840. Zierikzee pp. 97-1 32.
Encyclopedie van Zeeland (1 982-1 984) 3 dln. Mid
delburg.
Klerk, A. P. de (i.v.) Stad en land en sluis. Een conflict
om de Walcherse sluis te Veere in het begin van de
achttiende eeuw.
Mijnhardt, W. W. 1 983): Het Nederlandse genoot
schap in de achttiende en vroege negentiende eeuw.
In: De negentiende eeuw. Documentatieblad jrg. 7
pp. 76-101.
Mijnhardt, W. W. 1 985): Wetenschapsbevordering
onder het Ancien Régime: het Zeeuwsch Genoot
schap der Wetenschappen 1 765-1 794. In: Archief.
Mededelingen van het KoninklijkZeeuwsch Genoot
schap der Wetenschappen, pp. 1-94.
Nagtglas, F. (1 893): Levensberichten van Zeeuwen,
dl. 2. Middelburg.
Nebbens, B. (1 773): Verhandeling over de redenen
der meenigvuldige vallen of grondbraken In: Ver
handelingen uitgegeven door het Zeeuwsch Ge
nootschap der Wetenschappen, dl. Ill pp. 3-60.
Nieuw Nederlands Biografisch Woordenboek
(1912), dl. 2. Leiden kolom 1298-1300.
Schraver, A. (1807): Antwoord op de Vraag: Is'er
eenig middel, om het Kram- en Matwerk aan de zee
dijken meer bestand te maken? In: Nieuwe Ver
handelingen uitgegeven door het Zeeuwsch Ge
nootschap der Wetenschappen, dl. I pp. 69-1 31
Schraver, A. (1 807): Antwoord op de vraag: Daarde
uitloozing van het landwaterIn: Nieuwe Verhan
delingen uitgegeven door het Zeeuwsch Genoot
schap der Wetenschappen, dl. I pp. 135-207.
Speleveld, T. 1 81 8): Antwoord op de vraag: Welke
zijn de natuurlijke oorzaken In: Nieuwe Verhan
delingen uitgegeven door het Zeeuwsch Genoot
schap der Wetenschappen, dl. II pp. 3-65.
Wilderom, M. H. (1968): Tussen afsluitdammen en
deltadijken, dl. Ill Midden-Zeeland (Walcheren en
Zuid-Beveland), z.p.