was zoutelande een stad?
153
Laat ik tot slot nog even kort samenvat
ten wat er voor en wat er tegen het be
staan van een stad (in welke betekenis
dan ook) Zoutelande pleit.
Vóór:
1. De Zeeuwse keur van 1 256/58 zon
dert van zijn werking diegenen uit
die vallen onder de keuren van Mid
delburg, Zierikzee, Westkapelle en
Domburg, plaatsen waarvan het
stadsrecht bekend is, èn van Zoute
lande.
2. Vijf ambtelijke stukken van midden
1 5e eeuw spreken van een stad Zou
telande.
3. In het huidige stratenplan lijkt nog
de rastervormige opzet zichtbaar die
kenmerkend is voor gestichte ste
den.
Tégen:
1Van een stadskeur van Zoutelande is
niets te vinden.
2. De ambachtsvrouwe van Zoutelande
zelf spreekt in de ambachtskeur van
1499 slechts van dorp en heerlijk
heid.
Hier eindig ik mijn verhaal, een verhaal
van onzekerheden, tegenstrijdigheden
en vraagtekens, en waarin ik wel ver
moedens maar geen vaste conclusies
heb durven neerleggen. Voor op- en
aanmerkingen houd ik me graag aanbe
volen.
Uittreksel uit „De keuren van Zeeland"
door Fruin II:
Keur van 1256/1258:
57. Omne malefactum pastoribus in
terra salsa per se iacentibus in vi
ta sua illatum et omme reroef no-
nuplum solvetur, et forefactum
erit in gratia comitis.
29. Alle die mesdaet, die men doet
den heerden, die liggen in souten
lande, an haren live, ende allen
roof sal men ghelden neghens-
catte, ende die mesdaet sal sijn in
tsgraven ghenaden.
29. Tous les fourfais que on a fait sur
pastours gisant en terre salée, a
leurs corps et toutes prinses ou
pillories leur seront amende a IX
doubles, eest a dire pour ung de
nier IX et icellui meffait sera a la
voulenté du conté.
70. Quidquid chora non discernit,
hoc comes cum hominibus suis
terminabit.
89a. Wat soe die kore niet en be-
scheit, dat sal die grave met sy-
nen mannen eynden.
89a. Ce que la keur ne comprent
point, sera appointié par le conte
et ses hommes.
114. Omnes manentes inter Bornisse
et Heidiinszee sub uno iure et una
chora habeantur exceptis choris
de Middelburgo, de Zerixzee, de
Westcappella, de Dumburgh et
de Soutenlande.
89b. Alle diegheene, die woenen tus-
schen Bornisse ende Heydene-
zee, sullen sijn ondereen gerech
te ende onder eene koere, sonder
die van Middelborch, van Zeri-
xee, van Wescapelen, van Dom-
burch ende van Zoutenlande.
89b. Tous ceulx qui demeurent entre
Bornisse et Heydenezee, seront
soubz une justice et soubz une
koire excepté de Middelbourg,
de Zerixee, de Westcapele et
Domburcg et de Zoutelande.
Keur van 1290:
Uit de aanhef:
Ic grave Floris, momboer van Hol-
lant, Zeelant, maken cont allen denghe-
nen, die dit recht sullen zien of horen le-
sen, dat wy hebben gegeven in den
XXXVII jare onser ouder, by onsen vryen
wille, met onsen voersienen rade, dese
chore ende dese wet allen denghenen,
die wonen of wonen zullen tusschen
Caesant ende Greveninghe, ende alle die
gront, die hiertusschen gelegen is, die
men heet Zeelant, ewelic te ghedueren,
uutgenomen Middelbourch, Ziericzee,
Westcappelen ende Dombourch. Ende
alle dinghen, die ghescieden bin den
voirnoemden mereken ende op desen
voirscreven gront, die den waerliken
rechte toebehoeren, die sal men berech
ten by deser chore ende by gheenre an
dere chore, ende dese core en hevet
gheene macht bin desen voirnoemden
poerten, noch hare coren en hebben
gheene macht buten haren porten
42. Van herden ende van zeeroef te
doene. - So wie herden misdoet
op uutdijeke, die in soute lande
liggen, of luden, die in scepeng-
hen liggen, liggende in die zee,
ende reroef doen, dat sullen si
neghenscatte gelden ende bete
ren.
129. Van die grave te comen tusschen
Bornisse ende Heydenzee. -
Wanneer die grave is comen tus
schen Bornisse ende Heydenzee,
wat zo ghesciet binnen dien van
manslachte, van blocken, van
wonden of van leden of te slane,
dat sal men twivout beteren.
135. Van dat die chore niet en onder-
scheyt. - Alle dinc, dat dese cho
re niet en bescheet, dat zullen die
ghezworne sceeden by haeren
eede. Ende daer si twifelike of
spreket, wat die menynghe dae-
rof es, dat meerre gevolch van
den ghezworne sal voren gaen in
waerheden, in vonnissen ende in
allen dinghen, die hem toebe
hoeren.
136. Van den Zeeusschen mereken. -
Daer dese chore int beghin
sprect van haren mereken, dat
verclaersen wy, dat ment aldus
sal verstaen: tusschen Casant
ende Gravenynghe, Hontmuden
ende die zee ende alle die gront
ende alle die landen, die hierbin
nen ghelegen sijn, uutghenomen
die voerscreven porteren; ende
daer sy spreect bin deser chore,
dat es bin desen voerscreven
mereken.
Keur van 1495:
Hfdst. 3 art. 1 1
Item dat alle bezoutte landen zullen buy-
ten deser kuere wesen, als zy van ouds
geweist hebben: maer den scade, die
men den heerder doet, die in zoutte lan
den liggen, dat sal men hem beteren ne
gen scatten van den misdadegen goede
ende den grave oick IX scatte. Ende wor
den zy geslegen, gequest, verlempt oft
lijf oft let genommen, dat sal men partie
ende den grave beteren, gelijck oft bin
nen vrede gheschiet ware.
Hfdst. 4 art. 23:
Item dat alle dieghone, die woenen tus
schen Bernisse ende Heydenzee, zullen
wesen onder dese kuere ende onder dit
